Нераток - Неизвестно

Вярнуўся гаспадар з талеркамі, чаркамі і фужэрамі. Худенька расклаў салату з крабамі і зрабіў некалькі бутэрбродаў з каўбасой.

- Выцягвайце каньячок. І давайце пакуль па-сухому, пад “будікі”. Усё ж пяцьдзесят бывае раз у жыцці, і то не ўва ўсіх.

“Вы мяне здзіўляеце”, - хадеў вымавіць Навічэнка, але стрымаўся: нават у нефармальных абставінах здзіўленне не пасавала яго пасадзе. Аднак гэты нахабны чарвяк азадачваў сваёй раскілзанай свецкасцю.

- Дык што гэта за партрэты?

- Ведаеце, я - як тыя лонданскія графы, жыць не магу без продкаў: прапрадзед, прадзед, дзед, бацька. І, заўважце, усе памерлі. І, заўважце, усе ў пяцьдзесят гадоў. Практычна роўна, калі не лічыць бацьку, у якога метрыка ў вайну згубілася. Вось да свайго юбілею галерэю і зрабіў. І грошы, па маіх даходах, немалыя выкінуў. Эх, не ў панчоху ж іх збіраць! А я, пакуль не перайшоў да вас, у два разы меней атрымліваў - самі разумееце, аскетам стаў. Можа, таму і жонка кінула. А мастакі, як і ва ўсе часы - бедныя, але гордыя, тым і жывуць.

Навічэнку са звычайнага моршынскага мнагаслоўя

насцярожыла слова “заўважце”. І Моршын адчуў гэта.

- Можа, падыдзем да партрэтаў, Анатоль Сяргеевіч? Пераканаецеся, што іх можна не толькі з ванны разглядядь.

Гаспадар падняўся, выйшаў у праход і ўключыў бра.

- Чаму ў пяцьдзесят?

- Не ведаю. Так атрымліваецца. Лёс. Злы рок. Прапрадзеда (партрэт са слоў зроблены) закалоў віламі сусед. Чамусьці так лічыцца: калі былыя часы, то з барадой. Нейкі канфлікт паміж імі ўзнік - ці то карова патраву зрабіла, ці то конь. Прадзеда - партрэт з фатаграфіі, а ведаеце, колькі яны тады каштавалі? - атруділі. Усе ўсё елі, а ён атрудіўся. І таго, хто атрудіў, пасля знайшлі. О, прабачце, курачку каб не перапаліць!

Моршын імкліва пайшоў на кухню. Навічэнка ўважліва прагледзеў партрэты і прыйшоў да высновы, што ўсе яны зроблены з аднаго твару і адрозніваюцца толькі наяўнасцю ці адсутнасцю вусоў, барады, акуляраў, зморшчын. Яшчэ, бадай, колер кашуль быў розны. “Зусім дах праламіла прабіла ідыёту старому. Самы час адсюль удякадь, пакуль жывы”, - падумаў дырэктар. Дзіўныя продкі, якія, па выказваннях Станіслава Уладзіміравіча, гвалтоўна паміралі ў адным узросце, немаведама для каго зробленая “галерэя”, загадкава- прыдуркаватыя выказванні.

- Вы пра дзеда не расказалі.

- А дзед, Анатоль Сяргеевіч, патануў, - адгукнуўся з кухні Моршын. - Уявіце: двое ў лодцы выплываюць на сярэдзіну возера. Вяртаецца адзін. А калі ўлічыць, што напярэдадні яны ўсчалі бойку з- за жанчыны. Давайце яшчэ па шкаліку?

- Партрэтаў павінна быць пяць?

- Я ведаў, што вы разумны чалавек!

Моршын зноў выскачыў, палез у кладоўку і прынёс адтуль яшчэ адзін партрэт, на якім быў ён сам у такой жа аблямоўцы, як і астатнія, але без парыка і яўна з уласнай фізіяноміяй. Павесіў яго побач з іншымі на закручаную загадзя шрубу.

- Дык яшчэ па адной адолеем?

Дырэктар не адмовіўся. Аднак, паколькі за апошнія восем гадоў ён прывык адчуваць не толькі сэрцам, але і ўсёй астатняй камплектацыяй арганізма, узнікла выразнае адчуванне, што кампанія Моршына небяспечная і рызыка з кожнай хвілінай узрастае. Жыццё падкідвала і больш крутыя сюжэты; звычайна Навічэнка адчуваў “кранутых” па позірку ці выказванню, аднак службовыя адносіны “вінціка” з “адвёрткай” перашкодзілі яму на гэты раз.

- А галерэя ў мяне двухбаковая. Звярніце ўвагу: рамкі

сіметрычныя. А з таго боку - фотакарткі.

Станіслаў Уладзіміравіч пачаў пераварочваць рамкі.

- Гэта мне дзесяць гадоў. Піянер у кароткіх штоніках. Вы ўжо такія не насілі. А якія ў нас былі песні! - Моршын з прытворным захапленнем прыплюшчыў вочы і пахітаў галавой. - А тут - дваццаць, студэнт тэхналагічнага. Тады здавалася, што ўсё наперадзе. А гэта - трыццадігадовы Моршын, залатыя часы. А вось, як вы здагадваецеся, саракагадовы. Мяне ўжо тады пачала стамляць жыццё. Здагадайцеся, хто пад пятай рамкай? - Моршын па- блазенску падміргнуў дырэктару.

- Ну, напэўна, вы - пяцідзесяцігадовы.

- Правільна! - задаволена вымавіў Моршын і перавярнуў

рамку.

На фотаадбітку быў шкілет.

- Ну, я пайду, Станіслаў Уладзіміравіч. Дарога няблізкая, “маторы”, самі ведаеце, нятанныя.

- Ці ж мне не ведадь вашыя даходы і здабыткі, Анатоль Сяргеевіч? “Рэно” сабе прыкупілі, кватэрку чатырохпакаёвую справілі, тры сям’і корміце, без уліку брата-алкаша.

- Вата чорнае пачуццё гумару канчаткова разбурыла святочную атмасферу. - нечакана для сябе напышліва сказаў дырэктар.

- А мая душа спявае! Верыце? Магчыма, сягоння самы значны дзень майго жыцця! Ці адзін з двух. - Вочы Моршына ўрачыста блішчэлі.

- Калі я правільна вас зразумеў, згодна з выдуманай вамі сямейнай традыцыяй, ён павінен стадца для вас апошнім. І паколькі вы зацягнулі мяне сюды, то на мяне і разлічваеце. Адразу папярэджваю: вы мяне не раз’ятрыце, і я вас не задушу. А каб спакусы не было - адразу ж і пайду.

- Можаце не душыць. Наліде на дарожку, Анатоль Сяргеевіч, у вас, як мне здалося, рука лёгкая.

Навічэнка плюхнуў яшчэ па пяцьдзесят грамаў з апошняй бутэлькі, выпіў, не пачакаўшы Моршына, не закусіў і пайшоў апранацца.

Моршын стаяў і глядзеў, як Навічэнка ўстаўляе ступню ў чаравік.

- Лыжачкі няма?

- Прабачце, не граф. - холадна, але неяк пераможна адказаў Моршын. - Вы не спыталі мяне пра бацьку, здаецца?

- Як жа, як жа. Вы ж заўжды ўсё даводзіце да канца. І як

памёр ват бадька са згубленымі метрыкамі роўна ў пяцьдзесят гадоў?

Моршын праігнараваў здзеклівы тон, аднак таргануўся.

- Ён, Анатоль Сяргеевіч, працаваў на кране. І не ведаю дакладна, як атрымалася, але выпіў мой Уладзімір Ігнатавіч з мантажнікамі з выпадку свайго юбілею. А прадаваць трэба. Палез на кран, а ўслед - майстар у стане звярынага шалу: ім перад гэтым добры наганяй далі за тэхніку бяспекі. Бацька з кабіны выйшаў, загрудкі схапіліся - вось неяк праз парэнчы і перакуліўся.

- Навошта вам гэты спектакль?

- Імяніннік мае права адзначаць сваё свята, як яму хочацца. І ўсё, што ідзе ад мяне, праўда. Нават больш рэальная, чым тое, што вы пратрымаецеся на сваёй пасадзе не больш за месяц. - Голас Моршына з дурасліва-захопленага стаў жорсткім.

Навічэнка трымаўся за ручку адчыненых Моршыным дзвярэй і не ведаў, як рэагаваць. Правакацыя была відавочнай, але хаделася пазбегнуць прыніжэння, перамогі падначаленага над сабой.

Перамог здаровы сэнс.

- Да пабачэння.

Дырэктар рвануўся на выхад, адчуваючы, што ў нешта канкрэтна ўляпаўся.

Тэхнолаг штуршком прычыніў дзверы, але не запёр замкі. Прамармытаўшы: “У сасновай скрыні ты мяне пабачыш.” - акуратна выцягнуў фотакарткі і акварэльныя эскізы з рамак, парваў іх і выкінуў у кухонны смеццеправод. “Адмазка табе, калі здагадаешся і смецце раней не вывезуць.” На кардоннай аснове ў чырвона- лакіраваных рамках былі якасныя алейныя пейзажы адной і той жа мясцовасці. Чатыры - розныя поры года: вясна, лета, восень, зіма. Пятая - пазачассе: пустэча, засыпаная будаўнічым смеццем, паўзгарэлая хата, спіленыя дрэвы.

Вярнуўся да стала. Узмахам рукі скінуў посуд, узяўся двума пальцамі за лязо нажа, якім наразаў хлеб Навічэнка, прымерыў яго паміж шостым і сёмым рэбрамі, прыткнуў плексігласавую тронку ў вугал стала, счапіў за спінаю пальцы ў “замок” і з апошнім энергічным выдыхам налёг на лязо.

НЕРЭАЛІЗАВАНЫЯ ШАНЦЫ

УЗРОСТАВАЯ ФАНТАЗІЯ

Часам хочацца перарабіць жыццё, пачаць яго спачатку. Але гэта немагчыма, нават калі абставіны тъя ж, бо нельга перарабіць сябе.

Аўтар

УВОДЗІНЫ

Так атрымалася, што я памёр. Не тое каб неспадзявана, але раптоўна неяк. Ішоў сабе паціху, “маторчык” перабоі даваў, як звычайна. А потым - ці то “пых”, ці то “кэх”. У галаве ўспыхнула зялёным, памутнела ўвобмірг, ледзь паспеў да сцяны нейкага будынка спінай прыхінуцца. І адразу споўз, куртку тынкам абдзёр. Горад вялікі - каго хто цікавідь? - і першы, хто звярнуў на мяне ўвагу, паляпваў па нежывых ужо шчоках. Хто сумку маю спёр (смех, дый годзе: прадуктаў на дзесятку, а іншае - асабістае, для ўсіх астатніх, апроч мяне, некаттоўнае), не заўважыў, бо заняты быў выключна пераходным працэсам. Грошы з кішэні (таксама дробязь) - дакладна гіпакраты-эскулапы з “хуткай”. Няхай сабе: мне не трэба, радні вяртадь - сябе прынізіць і іх таксама. Але ў сумцы патпарт ляжаў. І з-за таго цуцыка, што яе падняў, прыйшлося тыдзень у моргу неапазнаным кантавацца. Калі не лічыць нумарка на правай назе. Каму мяне толькі не прад’яўлялі.

Усё гэта была мітусня, маёй увагі не вартая. Целам задаволены, калі яно падабаецца. Але ў жыцці заўсёды так атрымліваецца, што нейкая нездаволенасць ім ўвесь час прысутнічае. То маленькі і шчуплы целам, то прышчы твар абсыплюць, то ён чырванее без п’янкі, то жывот выкаціцца за рэмень, то плех з вышыні мушынага палёту выявіцца. А далей - стары, нягеглы і нямоглы. І, як раней, нікому не патрэбны. Т олькі адчуваеш непатрэбнасць вастрэй.