Нераток - Неизвестно

Візіт да псіхіятра закончыўся поўным фіяска. Не ад добрага жыцця растаўсцелая работніца аховы здароўя так і не зразумела, што хадеў ад яе шэры нязграбны чалавек: спачатку настырна намагалася даведадца, хто яго да яе накіраваў, а пасля параіла підь таблеткі ад ціску.

Начны званок у службу экстраннай псіхалагічнай дапамогі парадаваў толькі ёмістай фразай: “У вас замала інтарэсу да жыцця і няма страху перад смерцю”. Моршын паклаў трубку і ў думках ўдакладніў: “У мяне цяга да смерці перавысіла цягу да жыцця, дзяўчынка.”

Станіслаў Уладзіміравіч заўсёды перажываў, што соцыум яго недаадэньвае, і адначасова адчуваў сябе непаўнавартасным. Аднак, тым не менш, лічыў сябе незалежным ад любога знешняга ўплыву. “Я не леў, аднак і шакалам ніколі не буду’. Адзіная сіла, што прымушала змірыцца з жыццём яго пратэстную сутнасць, быў Лёс. Яму ён скараўся, яму верыў. Не шматлікім гараскопам, якія ён тым не менш чытаў, вышукваючы свой знак, - Стралец - у Лёс.

Цяпер Моршын выразна прыгадваў фрагменты рэдкіх сустрэч са сваім бадькам перад яго смерцю і нарэшце абсалютна лёгка расшыфраваў яго малазразумелыя кароткія фразы, якія чуў яшчэ падлеткам і якія ўсё жыццё лічыў прэтэнзіяй гегемона на пакручастую мудрагелістасць.

У стандартна-кашмарных снах ён перайграў дзесяткі варыянтаў, а інжынерны розум - па прызначэнні сваім - павінен быў рэалізавадь адзіны з іх на практыцы.

- Станіслаў Уладзіміравіч, дазвольце вас павіншаваць!

Дзве таўсматыя жанчыны з бухгалтэрыі, за якімі падцягваліся іншыя супрадоўнікі, падышлі да тэхнолага Моршына і паклалі пяць доўгіх руж у цэлафане на яго рабочы стол.

Моршын адмоўна захітаў галавой і памахаў рукой, як бы паказваў, што віншаванні яму да аднаго месца і дзень ён асаблівым не лічыць.

Жанчын адцясніў дырэктар Навічэнка і, схіліўшыся, вымавіў добра чутным шэптам:

- Станіслаў, да цябе людзі прыйшлі. Паведамілі нам з аддзела кадраў. Ну што ты, як маленькі!

- Вось з гэтай нагоды і вырашылі ўласнай персонай мяне парадаваць? - прашаптаў у адказ Моршын.

Затым падняўся з-за стала, штучна ўсміхнуўся, прамармытаў: “Дзякую-дзякую! Прабачце, банкет не запраграмаваны”, пераклаў кветкі на падаконнік, зноў сеў у крэсла і схіліў галаву над маршрутным лістом.

Хвілін праз пятнадцать Навічэнка зноў заскочыў у тэхаддзел: “Выйдзем, Станіслаў Уладзіміравіч!”

- Ты выбачай, Станіслаў, няёмка атрымалася. Ларыска з канцылярыі падказала, што ў цябе юбілей. Ну, мы і вырашылі. Цябе ж гэта ні да чаго не абавязвае .

- Нічога, Анатоль Сяргеевіч. Мае мяне і не віншавалі - папярэдзіў, каб не мітусіліся. Бо імяніннік мае права адзначыць свой дзень нараджэння так, як яму ў галаву цюкне, правільна? Да таго ж пяцьдзесят бывае раз у жыцці, і то не ўва ўсіх. Марынчына матухна на хвасце прынесла?

- Яна.

- Лене матэрыяльную дапамогу выдзелідь трэба - кватэру вычысцілі. Самі ведаеце, у мілідыі да такіх спраў цікавасці ніякай, забойства - ужо весялей .

- Цяпер гэта паўсюдна. У мяне дачу ў аўторак “паднялі”. Я аформіў распараджэнне аб вашай прэміі. Згодна з Палажэннем, - для нечага дадаў Навічэнка.

- Вядома-вядома.

- Вы - наш найстарэйшы работнік. Па мінулых часах якраз атрымалі б ветэранскі медаль.

- Памятаеце, як называўся гэты медаль? “Ордэн Сутулава”. За шматгадовую і добрасумленную працу.

- Вы - чалавек з гумарам. А я ўвесь час лічыў, што вы больш схільны да сарказму. - асцярожна ўсміхнуўся Навічэнка.

- Усё жыццё збіраўся пачаць курыць, але так і не наважыўся, - Моршын позіркам паказаў на цыгарэту ў руках Навічэнкі.

У вачах трыццацівасьмігадовага дырэктара кіраўнідкае падлашчванне змянілася непадробнай цікавасцю. За тры месяцы сумеснай з Моршыным працы ён упершыню пачуў ад таго жывое і не варожае слова.

- А ведаеце, Анатоль Сяргеевіч, а можа, і праўда адзначым? У мяне дома! Вы і я. Возьмем добрага каньяку, салату з крабамі ў кулінарыі прыхопім па дарозе, курачку я прыгатаваў з вечара, толькі разагрэць.

- Няёмка неяк. А жонка як паглядзідь?

- Няма каму глядзець. Мы, у прынцыпе, не жывём. Позна сышліся, рана разышліся - розныя. Ды і працяглыя адносіны са мной цяжка вытрымадь, калі заўважылі.

- А дзеці, прабачце?

- Сынок у вёску да бабулі, жончынай маді, паехаў, праводзіў учора, бадькоўскі наказ даў на развітанне.

- А школа як жа?

- Дык канікулы, Анатоль Сяргеевіч!

- Так-так. Я таксама развёўся са сваёй, ужо і забыў калі. Але мае дзяўчаткі мяне за бацьку лічаць, я ім увагу ўдзяляю. - Навічэнка з цяжкасцю прыпыніў паток уласнай адкрытасці і паспрабаваў пераключыцца ў рэжым практычнага мыслення.

- Ну дык што, Анатоль Сяргеевіч? Наведаем мой прыстанак?

Навічэнка быў нармальным дырэктарам і ўзяў за правіла думадь, як злаўчыцца, каб не выпіць. Тэхнолаг Моршын, як суб’ект агульнай справы пад назвай “Вытворчасць”, яго таксама мала цікавіў. Заворвае сваю баразну і заворвадь будзе. Падсунулі збоку, хоць і не блатны, здаецца, рэкамендавалі як спецыяліста, а не папярэдзілі, што марудны і перцам абсыпаны. Халера з ім, хай упіраецца - не такім рогі абломвалі! Не дурань, не гультай - і тое ладна.

Прапанова ад чалавека, які раней разяўляў рот толькі для таго, каб злосна і нахабна парыравадь любое пытанне, вымушала пагадзіцца. Навічэнка з прыкрасцю падумаў, што той момант, калі можна было адмовідца, непапраўна прапушчаны: цяпер адмова будзе прынята не толькі як знявага да “найстарэйшага работніка”, але і як уласная слабіна. Тым больш дома можна было чакадь звады: сын другой жонкі па юнацкай дурасці намерыўся кінуць універсітэт - і Наталля (так ужо склаліся між імі адносіны) патрабавала даволі значную колькасць грошай, каб нешта з некім уладкавадь. А грошай пакуль не было.

Моршын вярнуўся ў аддзел, прадыктаваў Лене заяву на матдапамогу і, задуменна паглядзеўшы ў акно, абыякавым голасам паведаміў, што запрасіў да сябе дырэктара. “Паспрабую прымірыцца з гэтым ваўкарэзам, а то і вы з-за мяне пакутуеце.” І прытворна, занадта цяжка, уздыхнуў. Нават падвыў. Затым напісаў заяву на адгул на заўтрашні дзень і перадаў Марыне. “Раптам заўтра не прыйду, падпішаце ў Навічэнкі і аформіце ў аддзеле кадраў.”

.Кватэра Моршына ўразіла Навічэнку. За апошнія гады дырэктар, нягледзячы на гаротнае становішча прадпрыемства, забыўся і думадь, як можна жыць на зарплату, і больш арыентаваўся ў гэтым пытанні на звесткі са сродкаў мас-медыя. Ён меркаваў, што кватэра тэхнолага першай катэгорыі, чый сціплы заробак ледзь перапаўзаў за пражытачны мінімум, павінна быць менш камфартабельнай.

Але было неяк неахайна. Здавалася б, даволі чысценька, прыбрана. Аднак ўсё ж няўтульна. Узнікала адчуванне, што інтэр’ер кватэры зроблены дызайнерам-абстракцыяністам ці чалавекам, у якога цалкам адсутнічаў мастадкі густ. Кольцы на шторах былі зачэплены праз адно, кнігі на палідах не стаялі, як заведзена, а ляжалі, складзеныя ў стосы, чатыры крэслы ссцясніліся ў рад перад сервантам. Да адзежнай шафы самотна прытуліўся пыласос з адвінчаным “хобатам”. На сцяне ў праходзе на кухню віселі партрэты насупленых, падобных адзін на аднаго і адначасова на Моршына, людзей у аднатонных кашулях і чамусьці ў жабо і светлых парыках. А насупрадь - бра, за якое элементарна можна было зачапіцца.

Адзінае месца, што стварала ўражанне абжытага, - кухня, куды Моршын і правёў Навічэнку. Затым паклаў дзве бутэлькі каньяку на стол, мінералку - у халадзільнік і паставіў разаграваць курыцу.

Гаспадар прапанаваў госцю мяккае крэсла, падсунуў попельніцу, уключыў пультам тэлевізар.

- Нядрэнна ў вас усё арганізавана, Станіслаў.

- Каб на вас спадзяваўся, даўно б у яму закапалі. Але прыкідваю, што ў вас крудей будзе, хоць і больш бязладна.

- Ну, вашу галерэю таксама больш-менш разгледзець можна толькі з туалета ці з ванны!

- Затое ўсе партрэты - у адну лінію, хоць ватэрпасам правярай. Нарэжце хлеба, пайду па посуд.

Моршын выйшаў з кухні. Навічэнка пашчоўкаў па каналах, выключыў тэлевізар і адклаў пульт. Мяккі хлеб нарэзаў з запасам: каб і на сёння хапіла, і на заўтра засталося.

Вярнуўся гаспадар з талеркамі, чаркамі і фужэрамі. Худенька расклаў салату з крабамі і зрабіў некалькі бутэрбродаў з каўбасой.

- Выцягвайце каньячок. І давайце пакуль па-сухому, пад “будікі”. Усё ж пяцьдзесят бывае раз у жыцці, і то не ўва ўсіх.

“Вы мяне здзіўляеце”, - хадеў вымавіць Навічэнка, але стрымаўся: нават у нефармальных абставінах здзіўленне не пасавала яго пасадзе. Аднак гэты нахабны чарвяк азадачваў сваёй раскілзанай свецкасцю.

- Дык што гэта за партрэты?

- Ведаеце, я - як тыя лонданскія графы, жыць не магу без продкаў: прапрадзед, прадзед, дзед, бацька. І, заўважце, усе памерлі. І, заўважце, усе ў пяцьдзесят гадоў. Практычна роўна, калі не лічыць бацьку, у якога метрыка ў вайну згубілася. Вось да свайго юбілею галерэю і зрабіў. І грошы, па маіх даходах, немалыя выкінуў. Эх, не ў панчоху ж іх збіраць! А я, пакуль не перайшоў да вас, у два разы меней атрымліваў - самі разумееце, аскетам стаў. Можа, таму і жонка кінула. А мастакі, як і ва ўсе часы - бедныя, але гордыя, тым і жывуць.