Нераток - Неизвестно

У мяне не ўзнікала пытання, адкуль яны з’явіліся на зялёным лужку. Я меў мэту, дзеля якой прыехаў сюды. Аўтамабіль, пакінуты перад мастом, я не толькі не замкнуў, але і не палічыў патрэбным узяць з сабой ключы ад яго. У зоне нікога жывога, апроч мяне і гэтых двух сімпатычных стварэнняў, бадай, не было. Праўда, за некалькі кіламетраў бачыліся абрысы нейкага пасёлка, які, хутчэй за ўсё, не меў ніякага дачынення да зоны, куды я прыехаў. Шырокая рака, спрамленая ў канал, павольна цякла ад пасёлка.

Аднак я прыехаў сюды не за тым, каб з замілаваннем аглядаць краявід. Я не здольны шчыра захапляцца ні зялёным лістком, ні пялёсткам ружы. Толькі правільнае святло робіць іх прыгожымі. Я паблажліва стаўлюся да тых, хто апявае шолах травы і плёскат хвалі. І не цярплю, калі з’явы Прыроды падаюцца як творчасць Божая, бо задума Божая значна шырэйшая, чым можа ўявіць заўзяты касмаганіст. Бог адарыў сваіх стварэнняў настолькі розным успрыманнем свету, што нам ніколі не зразумець нават адно аднаго. А любы іншы від на Зямлі падобны на нас толькі па прыстасаванні да ўмоў жыцця ў пэўны часавы перыяд.

Таму мне па вялікім рахунку было ўсё роўна, што навокал, апроч аднаго аб’екта. Змрочны будынак старажытнага замка, які велізарным шэрым гмахам узвышаўся бліз лесу, зачараваў мяне яшчэ на рэкламным праспекце. І задача была даволі простая: узысці на верхнюю вежу, з-за якой цяпер німбам уздымалася сонца. Я не ведаў, што ўбачу і аб чым даведаюся там, аднак тое, што спроба мела сэнс, уяўлялася несумненным.

Сцежка прывяла ўверх, да каваных медных дзвярэй, якія час пакрыў зялёным вокіслам. Я адсунуў засаўку, за якую хапаліся, напэўна, сотні маіх папярэднікаў, і піхнуў дзверы нагой - яны з непаслухмяна-меладычным рыпеннем адчыніліся. Напэўна, так рабілі і тыя, хто быў да мяне. Зрэшты, хопіць пра іх: калі задумадца аб тым, што адбывалася да цябе, актыўнае жыццё страчвае сэнс - і чалавецтва спыняе існаванне. Не варта глыбока заглядаць у мінулае, не варта прасякацца сапраўднай сутнасцю чалавечай. Не такімі стварыў нас Усявышні, і не быць нам такімі. Кожны пражывае жыццёвы адрэзак сам і лічыць сябе унікальным, як унікальнае і з’яўленне ў свет кожнага з нас. Таму прыступкі, якія насуперак спадзяванням павялі ў падзямелле, былі пакрытыя спрадвечным пылам, і ступаць на іх маглі толькі тыя, памяць пра каго даўно спарахнела ў цемры нябыту.

Уваходныя дзверы зачыніліся, рыпнуўшы, як падалося, нешта здзеклівае. Зрок зрабіўся непатрэбным. Да слыху даносілася толькі ўласнае дыханне, нюх лавіў усё больш слабы (з-за адаптацыі да яго) п’янкі пах затхлай вільготнай цвілі. Невядома чаму праз нейкі час вочы прывыклі да абсалютнага змроку і пачалі ўспрымадь яго як прыцемкі. “Калі ёсць спуск, то дзесьці павінна мецца лесвіда, якая вядзе ўверх”, - думаў я, блукаючы па падземным лабірынце. Дзверы, якія адчыняў, зачыняліся самі, і болей не адчыняліся. Гэта было заведама так.

Але нават калі б я паспрабаваў вярнуцца да медна-зялёных уваходных дзвярэй, то хутчэй за ўсё зблудзіўся б. Заставалася адно - ісці наперад. Чарговыя дзверы адгарадзілі мой папярэдні шлях; за паваротам вузкага калідора давялося спусціцца яшчэ ніжэй. Я спыняўся, спрабуючы здагадацца, які напрамак можа быць выйгрышным, аднак усе намаганні насуперак тэорыі верагоднасці і тэорыі лагічнага мыслення прыводзілі да таго, што любы, нават невялічкі падём суправаджаўся больш значным спускам, а спробы ўтрымадца на тым жа ўзроўні непазбежна заводзілі ў тупік. Даводзілася вяртадца і апускадца ўсё ніжэй і ніжэй.

Памкненне наверх, не кажучы пра верхнюю вежу, куды напачатку імкнуўся, здавалася не больш верагодным, чым выйгрыш у латэрэю, арганізаваную прафесійнымі махлярамі. Цяпер было не да вежы. Смерць замаячыла ў свядомасці бесцялесным неабсяжным прывідам, які паступова ахопліваў, задягваў, заглытваў.

Лесвіда завяла яшчэ ніжэй. Было зразумела, што адсюль ніхто ніколі не выходзіў. І шлях вёў нават не ў апраметную: цемра гусцела, вузейшымі станавіліся калідоры, цяжэй адчыняліся дзверы. Я адчуваў, што ў любы момант магу трапіць у тупік, з якога не будзе выйсця. Упэўненасць, што лёс не дазволідь гэтага, вылівалася, як віно з трэснутага келіха.

Ніхто не можа зразумець стан асуджанага, апроч яго самога, а ён нікому ніколі не перадасць свае эмоцыі, таму што асуджаны. Калі ж нейкае цудоўнае спалучэнне абставін падорыць выратаванне, ён таксама не паспрабуе нічога растлумачыць - спроба скончыцца крахам: няма для гэтага словаў у чалавечай мове, а нервы чалавека не вытрымаюць паўторных (нават другасных!) перажыванняў такога ўзроўню, мозг блакіруе ўспаміны, як шлагбаум перакрывае рух транспарту праз чыгуначны пераезд. І толькі начны кашмар, своечасова перапынены абуджэннем, часам верне адчуванне невыноснай пякельнай сумесі: выбухованебяспечнай пакоры і наступнай адчайнай бездапаможнасці.

Ніхто не пачуе падрабязнасцей і ад мяне. Скажу толькі, што нават не здзівіўся, калі адны з незлічоных дзвярэй вывелі на зялёны лужок пад блакітным небам і залатым сонцам: кашмар падземных лабірынтаў, куды давялося трапідь, так ці інакш хутка скончыўся б. А я даўно быў гатовы да любога зыходу.

Вочы адаптаваліся да святла, і я ўсвядоміў, што знаходжуся з адваротнага боку замка. Блытаныя калідоры і лесвіды, што вялі ўніз, урэшце паўтарылі ландшафт гары, якая ўзвышалася ад фасаднага да тылавага боку. Гэта азначала, што насуперак адчуванню я ўсё ж падымаўся ўверх. Тут таксама цёк канал, ужо ад замка, і рэчышча яго шырэла ў напрамку пасёлка.

І тут я зноў убачыў іх. Напэўна, я некалькі гадоў блукаў па змрочных замкавых сутарэннях, бо за гэты час яны ператварыліся ў прыгожых мускулістых драпежнікаў з ільснянай поўсцю. Звяры заўважылі мяне, і стала зразумела, што зараз пачнецца паляванне. Толькі пазбавіўшыся ад паўзмрочнага кашмару самотнай тугі, ад якой спынялася сэрца, я трапіў у яркі кашмар смяротнага праследавання, якое прымушала сэрца ісці ў разнос.

У мяне не было шанцаў збегчы ад іх па сушы, таму давялося кінуцца ў канал, разлічваючы на тое, што плаваем мы прыблізна аднолькава. Праз кароткі час я дасягнуў правага берага, і тады звяры таксама ўвайшлі ў ваду. Скарыстаўшы перавагу бегуна над плыўцом, я пабег уздоўж цячэння канала, а калі яны пачалі выходзіць на бераг, зноў зайшоў у ваду і паплыў пасярэдзіне.

Калі б моц іх розуму хоць у нейкай ступені набліжалася да іх звярынай сілы, яны б раздзяліліся, кожны пайшоў бы па сваім беразе, а я быў бы вымушаны здацца ці патанудь: у любым выпадку - загінуць. Але інстынкт паляўнічага-адзіночкі і звычка быць разам не дазвалялі ім разысціся. Яны кінуліся ў ваду і паплылі следам. Я не памыліўся - яны плылі марудней, і адлегласць паміж намі патроху павялічвалася. Плынь несла нас да пладіны на ўскрайку пасёлка. Рукі мае безупынна малацілі па вадзе, дыханне пачашчалася, і здавалася, што менавіта ўдары сэрца праз грудную клетку стваралі невысокую хвалю, якая суправаджала цячэнне. Азірнуўшыся, можна было бачыць, што рухі маіх пераследнікаў суладныя і размераныя. Я ўявіў іх вузкія вочы - і не было сумневу, што там няма ні злосці, ні азарту.

Ім дастаткова таго, што яны бачаць мяне (драпежнікі - ахвяру): значыцца, я не ўцёк.

Плаціна набліжалася. Рэчышча пашырылася, рух верхніх слаёў вады паскорыўся. Падумалася, што напрасткі плыць рызыкоўна: занадта высокі мог быць яе пад’ём, каб перабрадца па канструкцыях пладіны, і занадта вялікі перапад, каб выплысці пасля перакату без траўмы. Каб не трапідь ў магчымую строму, я вырашыў заграбаць да левага, падмытага цячэннем, берага і неўзабаве апынуўся ў кутку, утвораным бетоннай ціністай плітой і амаль вертыкальным краем берага - зялёнай сцяной са слізкага чарназёму. Зачапіцца не было за што, а лятаць я не ўмеў. Для таго каб трымацца на вадзе, дастаткова пакласці рукі на круты схіл берага ці ўставіць пальцы ў незацэментаваную шчыліну паміж плітамі пладіны. Сітуацыя патавая.

Не магу растлумачыць, як выкараскаўся. Дакладна помню, што любая травінка, за якую можна было схапіцца, заставалася ў кулаку, не было ніводнага кусціка, пад нагамі - вада, ад якой немагчыма адпіхнуцца, пад рукамі - слізкая зямля, за якую немагчыма зачапіцца.

Я нават не азірнуўся, калі выбраўся. Напэўна, так і павінна быць. Не трэба аналізавадь неверагодна ўдалы зыход: калі Фартуна зразумее, што ты здольны разгадвадь яе намеры, то перастане падкідвадь табе сюрпрызы. Ці ж не тады знікаюць падарункі з-пад навагодняй ёлкі, калі мы настойліва даказваем бацькам, што падарункі - ад іх, а дзед Мароз - несапраўдны?

Тут я зноў успомніў пра сваіх паляўнічых. Што з імі? Калі роля ахвяры пранікае ў тваю істоту, і раптам ўдаецца неяк выкруціцца, адарвадца, то міжволі цікавішся сваімі лёсавызначальнікамі: як вы там? Ці хутка зноў?

Іх перанесла праз невысокі перапад, і гэтая невялікая прыгода, не прадбачаная ні папярэднім жыццёвым вопытам, ні прыроджаным інстынктам, узбудзіла іх болей, чым пагоня. Магчымая здабыча знікла з поля зроку, паляванне скончылася.