Змагарныя дарогi (на белорусском языке) - К Акула
Шрифт:
Интервал:
Закладка:
Хто-ж мог-бы пералiчыць усе тыя жахi й зьверскiя ўчынкi акупантаў, аб якiх давялося чуць. Прыходзiлi на памяць нядаўнiя бальшавiцкiя ўчынкi ў Бярэзьвечах, дзе ў колiшнiм манастыры, пераробленым на вязьнiцу, людзi пазнаходзiлi кучы трупаў з паабразанымi насамi, языкамi, жаночымi грудзьмi, павыколванымi вачыма, павыломванымi пальцамi. Прыгадвалася цяжкое жыцьцё пад савецкай акупацыяй, вывазы ў Сiбiр, вечныя нараканьнi бацькi. I ў параўнаньнях маладога Сымона абодва акупанты выглядалi аднолькавымi. "Чорт iх ведае, думаў юнак, - адна нячыстая сiла, а другая яшчэ горшая. Мусiць, каб паставiў на вагу, дык нiводзiн не пераважыў-бы, абое, як кажуць, рабое".
Сымон аж усьцешыўся, што ён сам, без нiякiх падказваньняў збоку, дайшоў да такiх высноваў. Радасьць была тым большая, калi пераканаўся ў далейшым, што ягоныя новапрыдбаныя погляды адносна немцаў былi зусiм правiльнымi. Калi-ж адна думка была даведзена да канца, калi была пастаўлена над гэтым кропка, дык перад юнаком зьявiўся цэлы сьцяг зусiм новых пытаньняў: хто-ж тады прыяцель беларусаў? Дзе-ж народ павiнен шукаць ратунку? I цi наагул быў ратунак?
У гэны час ня мог юнак знайсьцi адказу на такiя пытаньнi. Яны адно прынесьлi недавер i насьцярожанасьць да ўсяго чужога ды яшчэ большую любоў да роднага, блiзкага, свайго пакрыўджанага народу.
Ня было ў Сымона нiякiх пытаньняў у дачыненьнi да самога сябе. Даўно наважыў лiчыць на свае сiлы. Добра разумеў вартасьць навукi, а таму й пастанавiў прадаўжаць яе далей. "А там ужо будзе вiдаць", - думаў сабе.
Але й час навукi ў Вiльнi быў кароткi. Ясна было, што немцы зьбiралiся адступаць, а калi-б i не, дык падходзiлi тыя гады, калi трэба было браць стрэльбу ў рукi. Хто быў дужэйшы, значыцца, хто трымаў зброю ў руках, той i лiчыўся лепшым. Гэтую простую праўду пазнаў быў Сымон, назiраючы за рознымi падзеямi, якiя заўсёды стараўся аналiзаваць. Калi ў Вiльнi пачаўся прыём у Школу Камандзераў БКА, калi гэтую справу тройка студэнтаў пачала разважаць, дык выявiлася, што погляды ўсiх сыходзiлiся. Так неяк выйшла, што нiхто й нiкога не намаўляў. Пасьпяшылi ў памяшканьне Вiленскага Беларускага Нацыянальнага Камiтэту на мэдыцынскi агляд, дзе й былi прынятыя ў БКА.
VII
Шостага лiпеня Школа прыехала ў Вiрбален - мястэчка на летувiска-прускай мяжы. Кадэты затрымалiся ў вайсковых бараках. Толькi параненыя былi накiраваныя ў шпiталь недзе ў ваколiцы Кэнiгсбергу. Разам зь iмi паехаў i Камовiч, зь якiм, як пасьля выявiлася, хлопцы разьвiталiся назаўсёды. Параненых пасьля не далучылi ўжо да Школы Камандзераў, i нiхто ня ведаў, што зь iмi сталася. У Вiрбалене Школа затрымана была на чатыры днi.
Быў гэта добры адпачынак. Пагода была цудоўная. Заняткаў - нiякiх. Рэкруты аглядалi самi сябе, чысьцiлiся, парадкавалi свае рэчы, падлiчвалi страчанае, загаралi на сонцы, без канца дзялiлiся перажываньнямi з жахлiвай бамбардзiроўкi ў Вiльнi, з дарогi. Коратка кажучы - гаiлi свае духовыя раны. А раны гэныя ўжо былi паказалiся цi ў аднаго. Такая раптоўнасьць выпадкаў за апошнi тыдзень скаланула не аднаго - да самае асновы духовае iстоты. Значны ўплыў на настрой гэтага юнацкага адзьдзелу прыносiла й няпэўнасьць заўтрашняга дня, няведамасьць будучынi. Ясным было ўжо, што не вярнуцца iм анi заўтра, анi пасьлязаўтра на пакiнутую Бацькаўшчыну, хаця-б навет i ў абяцаную перад выхадам зь Менску Горадню. Што-ж было наперадзе? Куды вёў iхны шлях? Што сталася зь iншымi адзьдзеламi БКА? Дзе была беларуская цэнтральная адмiнiстрацыя, г. зн. БЦР, штаб БКА i iншыя? Пытаньняў было без канца.
Вечарам, блiзка на захад сонца, каля аднаго з баракаў на зялёнай траўцы сядзела грамада хлапцоў. Гаварылi аб тым-сiм, пераважна-ж аб пакiнутай радзiме, бацьках, агульным палажэньнi, будучынi. Сярод iх былi капiтаны Мiкула й Ласкутовiч. Маладым рэкрутам хацелася пачуць што-небудзь i ад сваiх афiцэраў, што-небудзь пацяшаючае, запэўнiваючае, падбадзёрваючае. Таму, калi Мiкула па-сяброўску пачаў гутарку, адкуль нi ўзялiся дзесяткi слухачоў, што хадзiлi воддаль. Цеснай сьцяной абкружылi абодвух капiтанаў i замянiлiся ў слых.
- Так, хлопцы, - гаварыў Мiкула, - мы сяньня рассыпалiся, хаця дагэтуль i мелi нейкую дзяржаўную арганiзацыю. Не ведаем цяпер, дзе знаходзiцца Беларуская Цэнтральная Рада, дзе ёсьць нашыя вайсковыя адзiнкi. Мы страцiлi адзiн аднаго, бо ўцякалi. Цяпер трэба чакаць, пакуль усё стабiлiзуецца, i толькi тады я ясна пастаўлю пытаньне аб iснаваньнi афiцэрскае школы, бо цяпер яна, як такая, фактычна перастала iснаваць. Трымайцеся ў цесным сяброўстве, не адыходзьце адзiн ад другога.
- Перад гэтым адзiн з вашых сяброў сказаў, што ён страцiў ужо бацькоў, Бацькаўшчыну i ўсё, што меў. Такiм чынам, засталося толькi страцiць галаву, на якой яму ўжо мала залежыць. Праўда, запал вельмi патрэбны, але памятайце, што галоў ня трэба трацiць надарма й бяз сэнсу. Якраз цяпер мы павiнны старацца, каб iх як найбольш захаваць, бо ў будучынi будуць нам вельмi патрэбныя.
- У Вiльнi мы пацярпелi першыя, здаецца, дарэмныя ахвяры, - гаварыў далей капiтан. - Але, з друтога боку, падумаўшы, дык i ня былi яны зусiм дарэмнымi. Не былi-ж-бы мы на вiленскай станцыi, калi-б не апранулi жаўнерскай вопраткi. А калi ўжо носiм гэту вопратку, то й мусiм быць падрыхтаванымi на ахвяры. Памятайце, што ахвяры нiколi не прападаюць дарэмна. Яны родзяць шэрагi новых змагароў, вядуць наперад, да вольнасьцi новыя пакаленьнi. Вы тут амаль усе зь сярэдняй асьветай. Вы ёсьць тая залатая моладзь, якая ў будучынi павiнна шмат зрабiць для Бацькаўшчыны. Перад намi ўсё жыцьцё, й вы iдзеце за яго змагацца. Тым часам трымайцеся ў цесным сяброўстве, слухайце сваiх камандзераў. Цяпер дысцыплiна нам найбольш патрэбная. Амаль кожнага з нас сустрэў той самы лёс, i мы йдзём да аднае мэты. Наша школа не пачала яшчэ працы, якую павiнна была пачаць. Мы яшчэ не сабралiся, калi здарылася...
- Чаму-ж беларуская армiя не зарганiзавалася раней? - спытаў адзiн з слухаючых.
- Ня мы тут вiнаваты. Нашы вайскоўцы ўжо ўлетку 1941 года езьдзiлi ў Менск i пачалi старацца дастаць дазвол. Пiсалi ў розныя куткi, хадзiлi, абiвалi парогi, пiсалi ў Бэрлiн. Нашых просьбаў ня слухалi. Я, прыехаўшы ў Менск i пабачыўшы, што ўсе дзьверы зачыненыя ды няма чаго рабiць, вярнуўся ў Нясьвiж, дзе надалей працаваў настаўнiкам. Аж пазьней немцы схамянулiся. Ды ўжо пазнавета было. Сягоньня не прайшло трох месяцаў ад паклiканьня Беларускае Краёвае Абароны. Армiя толькi пачала арганiзавацца, а трэба-ж вам ведаць, што для арганiзацыi й вышкаленьня армii патрэбны ня месяцы, а гады. У вынiку ўсяго гэтага што-ж мы маем сяньня? Ёсьць адзiнкi, хаця яшчэ недашколеныя, але й тыя рассыпаныя. А дзеля таго, каб што-небудзь дасягнуць, трэба, каб усе сiлы цяклi ў адну крынiцу. I дзеля таго паўтараю: сяньня згуртаванасьць i здысцыплiнававасьць - гэта асноўнае. Трымайцеся, а там яшчэ ўсё будзе наперадзе.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});