Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке) - Рувим Фраерман

- Ты што, Таня? - спытаў бацька.

- Тата, не гавары так гучна, - сказала яна. - Я добра цябе чую.

I свой дворык ашаламiў яе раптам цiшынёй.

Бацька змоўк. Яго ўзбуджаны твар стаў строгiм. Усмешка знiкла. А вочы засталiся добрымi. Ён кашлянуў. I дзiўна, гэты кашаль быў знаёмы Танi. Яна сама так парывiста кашляла, калi сумныя думкi, як халодны вiхор, знянацку наляталi на яе.

Ён уважлiва глядзеў на Таню, пацiху сцiскаючы яе плячо.

- Я ведаю, што ты на мяне сярдуеш, Таня, - сказаў ён.

- Але ж мы будзем сапраўднымi сябрамi, так?

- Пойдзем пiць гарбату, - сказала Таня. - Вы хочаце гарбаты?

- Ого! Вось ты ў мяне якая, - цiха вымавiў бацька, мацней сцiскаючы плячо Танi.

Яна зразумела яго i выправiлася.

- Пойдзем пiць гарбату да нас, тата, - сказала яна. I слёзы паказалiся на яе вачах. - Я не прывыкла яшчэ, тата. Я не прывыкла...

Ён пакiнуў яе худое плячо i рукой правёў па халоднай шчацэ Танi.

- Гэта праўда, дачушка, - сказаў ён ледзь чутна. - Цяжка ўсё гэта ў пятнаццаць год. А ўсё-такi мы будзем сябрамi. Пойдзем пiць гарбату.

I ўпершыню на драўляным нiзенькiм ганку Танiнага дома прагучалi iнакшыя крокi, чым яна прывыкла чуць, - цяжкiя крокi мужчыны, яе бацькi.

VII

Калi ў школе запыталiся ў Танi, цi не даводзiцца ёй сваяком або стрыечным братам Коля Сабанееў, што нядаўна прыйшоў да iх у клас, то адным яна адказала - так, другiм сказала - не, i паколькi большасць аднеслася да гэтага абыякава, то хутка яе перасталi распытваць.

А Фiлька, патрацiўшы столькi марных намаганняў на пошукi краiны Марасейкi, болей нi пра што не распытваў Таню.

Але затое ён сядзеў на парце якраз за Таняй i мог глядзець ёй у патылiцу, колькi яму хацелася. Аднак i патылiца можа пра многае расказаць. Яна можа быць халоднай i жорсткай, як камень, з якога Фiлька крэсiў агонь у лесе. Яна можа быть пяшчотнай, як сцяблiнка адзiнокай травы.

Патылiца ў Танi была i такая i iнакшая, часцей за ўсё яна выказвала толькi адно яе жаданне - не думаць пра тое, што робiцца ў яе ззаду.

А ззаду на парце сядзелi Фiлька i Коля.

Да каго ж з iх адносiцца гэта ўпартае жаданне Танi?

I паколькi Фiлька глядзеў па рэчы заўсёды з добрага боку, то вырашыў гэта датычыцца перш за ўсё не яго. Што да Колi, то калi Таня назвала яго тады гордым, то Фiлька павiнен быў прызнацца, што гэта няпраўда. Яму Коля не здаваўся гордым. Ён, можа быць, быў слабы здароўем, у яго вельмi вузкiя рукi, занадта бледны твар, але гордым ён не быў - гэта бачылi ўсе.

Калi Фiлька паказаў яму ўпершыню, як жуюць у iх у школе серу, Коля толькi запытаўся:

- Што гэта?

- Гэта пiхтавая смала, - адказаў яму Фiлька. - Ты можаш дастаць яе ў кiтайца, якi прадае на рагу лiпучкi. За палцiннiк ён дасць табе цэлы кубiк серы.

- А што такое лiпучкi? - спытаў Коля.

- Э, браток! - адказаў яму з прыкрасцю Фiлька. - Пра ўсё ты хочаш даведацца адразу.

I Коля не пакрыўдзiўся на заўвагу Фiлькi.

- Добра, - сказаў ён, - я пасля даведаюся. Але дзiўная звычка ў вашай школе. Я нiдзе не бачыў, каб жавалi пiхтавую смалу.

Але серы купiў багата, i пачаставаў Фiльку, i сам пажаваў, навучыўшыся вельмi хутка гэтак жа шчоўкаць ёю на зубах, як i iншыя.

Ён прапанаваў пажаваць i Танi са шчырасцю, у якую яна не магла не паверыць. Яна нехаця ўсмiхнулася яму, паказаўшы блiскучыя, як снег, зубы.

- Цi не дзякуючы гэтаму, - сказаў ён, - у вас ва ўсiх такiя белыя зубы? Гэта сера добра ачышчае iх.

Усе яго словы здалiся ёй брыдкiмi.

- Так, дзякуючы гэтаму, адчапiся ад мяне! - сказала яна.

Ён прамаўчаў i ўсмiхнуўся.

Ён глянуў на яе светлымi, як лёд, вачыма, i Таня ўпершыню ўбачыла, што позiрк iх упарты.

Цi была гэта сапраўдная сварка, Таня не магла вырашыць, але менавiта з той пары пачалася iх варожасць, i гэты хваравiты хлопчык пачаў займаць яе думкi болей, чым у першыя днi.

У выхадныя днi Таня абедала ў бацькi.

Яна праходзiла ля гарадскога гаю, што недалёка ад яе дома, i выходзiла на дарогу, якая вяла да крэпасцi. Дарога не была прамая. Яна бегла берагам, зварочвала то ўправа, то ўлева, нiбы штохвiлiны заглядвалася на раку, якая, расштурхаўшы ў розныя бакi горы, слалася пад ёю далёка.

Таня iшла нетаропка, часта аглядваючыся на раку. Калi на дарозе было цiха, яна слухала шыпенне глiняных камлыг, што аселi пад берагам у ваду. I сабака яе таксама прыслухоўваўся да гэтага гуку. Ён хадзiў за ёй усюды.

Так праз паўгадзiны яны паволi падыходзiлi да бацькавага дома.

Дом быў крайнi з усiх, дзе жылi камандзiры. Акропленае вапнай каменне ўсцiлала дарожку, але i скрозь вапну выбiвалася трава, крыху пабеленая на кончыках сваiх пёрак. Тут было цiха. I шкляныя дзверы былi заўсёды адчынены. Праз гэтыя шкляныя дзверы Таня заходзiла ў хату, а сабака заставаўся ля дзвярэй. Як часта Таня хацела сама застацца ля дзвярэй, а сабака каб увайшоў у дом!

А мiж тым у гэтым доме ўсе былi з ёю ласкавыя. Надзея Пятроўна першая сустракала Таню на парозе. Цiхая, простая ў абыходжаннi, з мiлым тварам, яна кратала Таню за плячо цi цалавала ў галаву, кожны раз паўтараючы:

- Ага, вось i Таня прыйшла!

I хаця голас яе здаваўся мяккiм, Танiна сэрца мiжволi перапаўнялася цераз край недаверам.

"Навошта яна глядзiць на бацьку, калi цалуе мяне? - думала Таня. - Цi не каб паказаць яму: "Вось бачыш, я пешчу тваю дачку, i цяпер ты нiчога не зможаш сказаць мне, i яна таксама нiчога не зможа сказаць".

Пры адной гэтай думцы ў Танi адбiрала мову i вочы не слухалiся яе - яна не магла паглядзець бацьку проста ў твар.

I толькi калi падыходзiла да яго, адчуваючы яго руку ў сваёй, яна спакайнела. Тады яна магла сказаць i Колю:

- Добры дзень!

- Добры дзень, Таня! - адказваў ён прыветлiва, але не раней i не пазней той хвiлiны, калi яна кiўне яму галавой.

Бацька ж не гаварыў нiчога. Ён толькi кранаўся злёгку яе шчакi i прыспешваў абедаць.

Абедалi весела. Елi бульбу з аленiнай, якую куплялi самi ў праезджых тунгусаў. Сварылiся з-за лепшых кавалкаў, смяялiся з Колi, якi засоўваў цэлую бульбiну ў рот, i лаялi яго за гэта, а бацька, бывала, нават удараў яго пальцамi па носе так моцна, што нос аж прыпухаў.

- Татка, - гаварыў тады Коля, нахмурыўшыся, - што гэта за жарты! Я ўжо не маленькi.

- Сапраўды, шалапут, ты не малы, - гаварыў бацька. - Усе вы ўжо вялiкiя. Так проста цераз вас не пераскочыш. Паглядзiм толькi, што вы заспяваеце, калi пададуць пiражкi з чаромхай.

I бацька хiтра паглядаў на Таню.

А Таня думала:

"Што пiражкi з чаромхай, калi я ведаю, што ён нiколi не будзе мяне так любiць, як Колю, нiколi не назаве шалапутам, не ўдарыць па носе, не адбярэ лiшняга кавалка! I я сама нiколi не назаву яго "дурным таткам", як гэты нiкчэмны падлiза. Няўжо пiражкамi з чаромхай можна мяне падмануць?"

I сэрца яе зноў сцiскала крыўда.

I ў той жа час усё ёй падабалася тут. I голас жанчыны, паўсюды чутны ў доме, яе стройны стан i добры твар, звернуты да Танi заўсёды з ласкай, i бацька вялiкi, з яго рамянямi з тоўстай бычынай скуры, кiнутымi на канапе, i маленькi кiтайскi бiльярд, на якiм яны ўсе гулялi, пазвоньваючы жалезным шарыкам па цвiках. I нават Коля, заўсёды спакойны хлопчык з упартым поглядам вельмi чыстых вачэй, вабiў яе да сябе. Ён нiколi не забываў пакiнуць костку яе сабаку.

Але пра яе, здавалася Танi, ён нiколi не памятаў, хаця хадзiў з ёю разам у школу, i абедаў, i гуляў на бiльярдзе. I ўсё ж ён не меў часу думаць пра яе хаця б адну хвiлiну ў дзень, хаця б дзеля таго, каб ненавiдзець яе так, як яна ненавiдзела яго.

Дык чаму ж тады згадзiлася яна пайсцi з iм лавiць рыбу i паказаць мясцiну, дзе бярэ лешч?

VIII

Таня любiла зоркi - i ранiшнiя, i вячэрнiя, i вялiкiя лэтнiя зоркi, што гараць нiзка ў небе, i восеньскiя, калi яны стаяць высока i iх вельмi многа. Добра тады iсцi пад зоркамi цiхiм горадам да ракi, каб убачыць, што i ў рацэ поўна гэтых самых зор, нiбы наскрозь свецiцца iмi цёмная i цiхая вада. А потым сесцi на глiну на беразе, прыладзiць вуды i чакаць, калi пачнецца клёў, i ведаць, што нi адна хвiлiна, адпушчаная законам палявання табе на лоўлю, не прапала марна. А свiтанку ўсё няма, i сонца яшчэ не хутка працягне туман над ракой. Яшчэ будуць клубiцца ў тумане дрэвы, а пасля ўжо задымiцца вада. А пакуль можна думаць пра што хочаш: пра тое, чым заняты пад кустом бурундук, цi спяць калi-небудзь мурашкi i цi бывае iм зябка пад ранiцу.

Так, добра было на свiтанку.

Але сёння, калi Таня прачнулася, зорак было ўжо мала: адны знiклi зусiм, а iншыя бледна гарэлi на краi небасхiлу.

"Вiдаць, не будзе сёння дабра, - падумала Таня. - Коля сабраўся з намi".

I тут жа пачула яна стук. Гэта ў акенца стукнуў два разы Фiлька.

Таня ў цемнаце апранула сукенку, накiнула на плечы хустку i, расхiнуўшы акно, саскочыла проста ў двор.

Фiлька стаяў перад ёю. Яго вочы ў бледных прыцемках былi дзiўнага колеру, блiшчалi, як у шалёнага, а вуды ляжалi на плячы.

- Ты што так запазнiўся? - спыталася Таня. - Увечары чарвякоў не накапаў?

- А ты паспрабуй накапай iх у горадзе! - хрыпла сказаў Фiлька. - Яшчэ не позна, якраз прыйдзем.

- Так, - сказала Таня, - з чарвякамi ў нас кепска. Вуду маю ўзяў?

- Узяў.

- Дык пойдзем? Чаго чакаць!