Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке) - Рувим Фраерман

Фраерман Рувим

Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке)

Рувiм Фраерман

Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне

Пераклад: Вера Вярба

I

Тонкая лёска была спушчана ў ваду пад тоўсты корань, што варушыўся ад кожнага руху хвалi.

Дзяўчынка лавiла фарэль.

Яна сядзела нерухома на каменi, i рака абдавала яе шумам. Вочы яе былi апушчаны. Але позiрк iх, стомлены бляскам, што быў рассеяны паўсюды над вадой, не здаваўся пiльным. Яна часта адводзiла яго ўбок i глядзела ўдалячынь, туды, дзе круглыя, парослыя лесам горы стаялi над самай ракой.

Паветра было яшчэ светлае, i неба, абмежаванае гарамi, здавалася сярод iх раўнiнай, ледзь азоранай захадам.

Але нi гэта паветра, знаёмае ёй з першых дзён жыцця, нi гэтае неба не вабiлi яе зараз.

Шырока адкрытымi вачыма сачыла яна за вечна бягучай вадой, сiлячыся ўявiць у сваёй фантазii тыя нязведаныя краiны, куды i адкуль бегла рака. Ёй хацелася пабачыць новыя землi, iншы свет, напрыклад, аўстралiйскага сабаку дзiнга. Яшчэ ёй хацелася быць пiлотам, а таксама яшчэ спяваць. I яна заспявала. Спачатку цiха, потым гучней. У яе быў прыемны голас. Але побач нiкога не было. Толькi вадзяны пацук, напалоханы песняй, плюхнуўся ля самага кораня i паплыў у зараслi чароту, валочачы ў нару зялёную чарацiнку. Чарацiнка была даўгаватая, i пацук дарэмна стараўся, не маючы сiлы працягнуць яе праз густую рачную траву.

Дзяўчынка з жалем паглядзела на пацука i замоўкла. Потым паднялася i выцягнула лёску з вады.

Спалоханы ўзмахам яе рукi пацук шмыгнуў у чарот, а цёмная ў плямах фарэль, што да гэтага нерухома стаяла ў светлым струменi, падскочыла i знiкла ўглыбiнi.

Цяпер дзяўчынка засталася адна. Яна паглядзела на сонца, якое хiлiлася на захад i кранулася вяршынi яловай гары. I хаця было ўжо даволi позна, дзяўчынка не спяшалася дадому. Яна паволi крутанулася на каменi i нетаропка пайшла ўгору па сцежцы, адкуль насустрач ёй па схiле гары спускаўся высокi лес.

Яна смела ступiла ў яго.

Шум вады, бягучай памiж камянёў, застаўся за плячыма, i адкрылася перад ёю цiшыня.

У гэтай векавой цiшынi раптам пачуўся ёй гук пiянерскага горна. Ён прабег па прасецы, дзе, не калышучы галiнамi, стаялi старыя пiхты, i пратрубiў ёй у вушы, напамiнаючы, што трэба спяшацца.

Аднак дзяўчынка не прыбавiла кроку. Абагнуўшы невялiкае балотца, дзе раслi жоўтыя саранкi, яна нахiлiлася i вострым сучком выкапала з зямлi разам з каранямi некалькi кволых кветак. Яна ўжо набрала iх поўныя рукi, калi ззаду пачулiся цiхiя крокi i нехта ўголас пазваў яе:

- Таня!

Яна павярнулася. На прасецы, каля высокага мурашнiка стаяў нанайскi хлопчык Фiлька i зваў яе рукой. Яна падышла, прыветна гледзячы яму ў твар.

Побач з Фiлькам на шырокiм пнi ўгледзела яна поўны кацялок бруснiц. А сам Фiлька вузкiм паляўнiчым нажом з якуцкай сталi састругваў кару са свежага бярозавага дубца.

- Хiба ты не чула горна? - спытаў ён. - Чаму ж ты не спяшаешся?

Яна адказала:

- Сёння бацькоўскi дзень. Мая мацi прыехаць не зможа - яна працуе ў бальнiцы, - у лагеры мяне нiхто не чакае. А чаму ты не спяшаешся? - дадала яна, усмiхнуўшыся.

- Сёння бацькоўскi дзень, - паўтарыў ён яе словы, - i да мяне прыехаў са стойбiшча бацька, я iшоў правесцi яго да яловай сопкi.

- Хiба ты правёў яго? Гэта ж далёка.

- Не, - адказаў з годнасцю Фiлька. - Навошта мне яго праводзiць, калi ён застаецца начаваць каля ракi паблiзу нашага лагера. Я пакупаўся ля Вялiкiх камянёў i шукаў цябе. Я чуў, як ты спявала.

Дзяўчынка глянула на яго i засмяялася. I смуглявы Фiлькаў твар пацямнеў яшчэ болей.

- Калi ты не спяшаешся нiкуды, дык пастаiм тут. Я пачастую цябе мурашкавым сокам.

- Ты частаваў мяне ранiцай сырой рыбай.

- То была рыба, а гэта зусiм iншае. Пакаштуй! - сказаў Фiлька i ўторкнуў бярозавы дубчык у самую сярэдзiну мурашнiка.

Схiлiўшыся над iм удваiх, яны счакалi трохi, пакуль тонкая акораная галiнка не пакрылася ўся мурашкамi. Тады Фiлька страсянуў iх, стукнуўшы злёгку галiнку аб кедр, i паказаў яе Танi. На свежай забаланi блiшчалi кроплi мурашкавай кiслаты. Хлопчык лiзнуў iх i даў пакаштаваць Танi. Яна таксама лiзнула i сказала:

- Як смачна. Я вельмi люблю мурашкавы сок.

Яны рушылi далей, i Фiлька пайшоў з ёю побач, не адстаючы нi на крок.

Яны маўчалi. Таня - таму, што прывыкла думаць патроху аб усiм i маўчаць усякi раз, калi ўваходзiла ў гэты маўклiвы лес. А Фiлька таксама не хацеў гаварыць пра такую дробязь, як мурашкавы сок. Зрэшты, гэта быў толькi сок, якi яна магла здабываць i сама. Так прайшлi яны ўсю прасеку, не сказаўшы нi слова, i выйшлi на процiлеглы схiл гары. I зусiм блiзка, пад каменнай кручай, ля той самай рэчкi, якая, не знаючы стомы, спяшаецца да мора, убачылi яны свой лагер - прасторныя палаткi, што стаялi на ўзлеску.

З лагера даносiўся шум. Дарослыя, вiдаць, паехалi ўжо дадому, i шумелi адны дзецi. Але галасы iх былi такiя моцныя, што тут, наверсе, у маўчаннi шэрага маршчынiстага каменя, Танi памроiлася, нiбы недзе далёка гудзе i хвалюецца лес.

- Мусiць, ужо строяцца на лiнейку, - сказала яна. - Табе, Фiлька, трэба было б прыйсцi ў лагер раней за мяне, бо цi не будуць смяяцца з нас, што мы часта вяртаемся ўдваiх?

"Не трэба было б ёй гаварыць пра гэта", - з горкай крыўдай падумаў Фiлька.

I, учапiўшыся за дзiкi слойнiк, што тырчаў над кручай, ён скокнуў унiз на сцежку так далёка, што Танi зрабiлася страшна.

Але ён не ўдарыўся. I Таня кiнулася другой сцежкай, мiж нiзкiх сасонак, крыва парослых на каменнях...

Сцяжынка вывела яе на дарогу, якая, нiбы рака, выбягала з лесу i, як рака, блiснула ёй у вочы каменнем i друзам, шумнула доўгiм аўтобусам, поўным людзей.

Гэта дарослыя ад'язджалi з лагера ў горад.

Аўтобус прайшоў мiма. Але дзяўчынка не праводзiла вачыма яго колаў, не зазiрнула ў яго вокны, бо не думала ўбачыць там сваякоў.

Яна перасякла дарогу i ўбегла ў лагер, лёгка пераскокваючы праз канавы i купiны, таму што была вельмi спрытная.

Дзецi сустрэлi яе крыкам. Узняты на мачце сцяг лунаў у паветры. Яна стала ў сваю шарэнгу, паклаўшы кветкi на зямлю. Важаты Косця пагразiў ёй вачыма i сказаў:

- Таня Сабанеева, трэба ў час станавiцца на лiнейку. Смiрна! На-пра-ва раўняйся! Адчувайце локцем суседа.

Таня шырэй рассунула локцi i падумала: "Добра, калi справа побач з табой сябры. Добра, калi ёсць яны i злева. Яшчэ лепей, калi яны i там, i тут".

Павярнуўшы галаву направа, Таня ўбачыла Фiльку. Пасля купання твар яго блiшчаў, што камень, а гальштук пацямнеў ад вады.

I важаты звярнуўся да яго:

- Фiлька, якi ж ты пiянер, калi кожны раз робiш са свайго гальштука плаўкi. Толькi не манi, калi ласка! Я ўсё ведаю. Пачакай, вось я пагутару з тваiм бацькам сур'ёзна.

"Бедны Фiлька, - падумала Таня, - як яму не шанцуе сёння".

Яна глядзела ўвесь час направа. Налева ж зусiм не глядзела. Па-першае, таму, што гэта было не па правiлах, а па-другое, таму, што там стаяла тоўсценькая дзяўчынка Жэня, якую яна не любiла.

Ах, гэты лагер, дзе пяты год запар праводзiць яна сваё лета! Чамусьцi сёння ён не здаваўся ёй такiм вясёлым, як раней. А яна ж заўсёды так любiла прачынацца на свiтаннi ў палатцы, калi з тонкiх калючак ажыны капае на зямлю раса! Любiла голас горна ў лесе, падобны на рык iзюбра, i стук барабанных палачак, i кiслы мурашкавы сок, i песнi ля вогнiшча, якое яна ўмела распальваць лепш за ўсiх у атрадзе.

Што ж здарылася сёння? Няўжо гэтая рака навяла яе на такiя дзiўныя думкi? З якiм няясным прадчуваннем сачыла яна за ёю. Куды хацелася ёй плыць? Навошта спатрэбiўся ёй аўстралiйскi сабака дзiнга? Нашто ён ёй?

А можа, гэта адыходзiць ад яе дзяцiнства? Хто ведае, калi адыходзiць яно?

Са здзiўленнем думала Таня пра гэта, пакуль стаяла смiрна на лiнейцы, i думала пра гэта пазней, вячэраючы ў сталоўцы. I толькi ля вогнiшча, якое даручылi ёй раскласцi, яна ўзяла сябе ў рукi.

Яна прынесла з лесу тонкую бярозку, ссохлую на зямлi пасля буры, i паставiла яе ў сярэдзiну вогнiшча, а вакол па-майстэрску развяла агонь.

Фiлька ж абкапаў яго i счакаў, пакуль зоймуцца сучкi.

I бярозка гарэла без iскраў, але з лёгкiм трэскам, з усiх бакоў атуленая змрокам.

Падыходзiлi дзецi з другiх звенняў палюбавацца вогнiшчам. Прыходзiў i важаты Косця, i доктар з паголенай галавой, i нават сам начальнiк лагера. Ён запытаўся, чаму яны не пяюць i не гуляюць, калi ў iх такi цудоўны касцёр.

Дзецi праспявалi адну песню, потым другую.

А Танi не хацелася спяваць.

Як раней на ваду, вялiкiмi адкрытымi вачыма глядзела яна на полымя, такое ж вечна рухомае, пастаянна памкнёнае ўвысь. Яно шумела аб нечым, навявала на душу няясныя прадчуваннi.

Фiлька, якi не мог бачыць яе засмучанай, прынёс да вогнiшча свой кацялок з бруснiцамi, каб парадаваць яе тым нямногiм, што меў сам. Ён частаваў усiх таварышаў па звяну, а Танi выбраў ягады самыя буйныя. Яны былi спелыя i халодныя, i Таня з'ела пачастунак з задавальненнем. А Фiлька, убачыўшы яе зноў вясёлай, пачаў расказваць пра мядзведзяў, бо яго бацька быў паляўнiчы. I хто iншы мог бы так добра расказаць пра iх!