Зоркі над палігонам - Алесь Жук

— Трэба ж палічыць яшчэ, колькі кулямётаў знішчана, раставых, грудных мішэняў...

Карповіч разгубіўся: гэтак нечакана і шчыра-радасна загаварылі пра стральбу салдаты, і ніводзін не ўспомніў пра адпачынак. Ім галоўнае было, як кожны страляў...

Карповіч не перапыняў салдатаў, слухаў іхнюю гаворку, спрэчкі. Падумаў: добра, што не ўспеў суха і злосна аддаць каманду на пасадку ў машыны.

Усё. Хопіць мітынгаваць! Усе снайперы! — знарок бадзёра і весела загадаў ён.Калі калона кранулася, Карповіч чуў, што дэсант не сядзеў спакойна — салдаты ўсё яшчэ абмяркоўвалі начную стральбу, спрачаліся, хто што знішчыў...

Калі машыны падышлі да вышыні, Карповіч спешыў дэсант, без агнёў вывеў машыны да акопаў, паставіў салдатам задачу — удасканальваць абарону.

— Яшчэ раз папярэджваю! Асабіста буду правяраць, што зроблена. Таварышы сержанты, самы строгі кантроль за работаю!

Карповіч злавіў сябе на тым, што загад аддае так, быццам сам перакананы, што свет закруціцца ў іншы бок, калі загаданае не будзе выканана.

Ціхенька сталі на сваё месца машыны, рассыпалася па траншэях пяхота, зноў зашоргалі рыдлёўкі, выкідаючы пясок, які аплываў на дно траншэй.

Карповіч сядзеў ля тэлефаніста, які лежачы не то драмаў, не то прыслухоўваўся да тэлефона. Сну не было. Той кароткі сон, аказалася, задаволіў патрэбу ў ім, хоць раней здавалася: каб выспацца, мала будзе і сутак.

— Таварыш лейтэнант!

Прымак падышоў да камандзіра ўзвода.

— Што такое?

— Таварыш лейтэнант, мне Рустамаў далажыў, што перад выездам на стральбу тут нейкі бэтээр ездзіў. Калі Рустамаў запытаўся, хто такія, яго звязалі!..

— Нічога сабе стараслужачы! Чаму мне адразу не далажылі?

— Мы ж на стральбу адразу паехалі. Рустамаў думаў, што больш не вернемся сюды.

— Думаў!.. Менш трэба думаць, а выконваць патрабаванні статуту!

Карповіч не заўважаў, што паўтарае амаль тое ж, што яму некалі гаварыў начальнік штаба і што ён не мог прыняць душою.

— Не хапіла толькі, каб звезлі яго за языка! Сорам! У абароне вартавога ўкралі!

— Што рабіць, таварыш лейтэнант?

— Ідзіце і прасачыце, каб акопы былі выкапаны як след!

— Тут нешта не так, таварыш лейтэнант...

— Ідзіце, таварыш сержант!

Карповіч уявіў, як будзе дакладваць капітану Раманаву пра здарэнне. Той толькі нядаўна папярэджваў, каб замест абароны не было соннага лагеру.

Прымак, які затрымаўся на некалькі секунд, суха сказаў: «Ёсць!» — і пайшоў.

Урэшце, Карповіч сам можа разабрацца са сваім узводам. Карповіч, мабыць, прыдрамаў крыху, седзячы ля сувязіста, бо калі прахапіўся, пасвятлела ноч. Амаль незаўважным святлом пазначылася неба на ўсходзе. Карповіч з палёгкаю ўздыхнуў — павінен жа быць нарэшце канец і гэтай бяссоннай ночы.

Дзе-нідзе шоргалі яшчэ рыдлёўкі, некаторыя ж салдаты спалі ўжо, закончыўшы работу.

Камандзір роты яшчэ не прыязджаў.

Карповіч зноў прайшоў уздоўж траншэй, глыбокіх, выкапаных у поўны профіль, з акуратна замаскіраванымі брустверамі. Нават не верылася, што людзі маглі за ноч гэтулькі перавярнуць зямлі!

Майбах таксама выкапаў сабе акоп, спаў пры ім пад кусцікам, скруціўшыся клубочкам, каб было цяплей.

У акопе кулямётчыка Свірыдава сядзеў худзенькі і маленькі ўралец Кастрамін. Абодва нахіліліся над шахматамі — і не заўважылі, калі падышоў камандзір. Магло быць, што канчалі яны партыю, пачатую яшчэ ў казарме, перад трывогаю.

Крыху далей ад траншэі чуўся вясёлы смех і галасы.

Калі Карповіч падышоў бліжэй, здзівіўся: амаль дзве трэці ягоных салдатаў не спала. Ля хвойкі, патурэцку падкурчыўшы ногі, сядзеў чарнявы, круглатвары салдат са смешным прозвішчам Коньчык і чакаў, пакуль аціхне смех, каб расказаць чарговую небыліцу з серыі тых «быляў», якіх ён ведаў процьму, а хутчэй за ўсё выдумляў сам.

Коньчык заўважыў Карповіча і пажартаваў:

— Ну а зараз у акопы, а то перападзе нам — на наш смех начальства з двух бакоў збіраецца!

Карповіч і сам пачуў матор бронетранспарцёра і пайшоў насустрач яму.

Камандзір батальёна прывітаўся з Карповічам за руку, паведаміў, што ўзвод адстраляўся на «выдатна».

Карповіч адказаў, што ў гэтым не яго заслуга, што ўзвод да стральбы рыхтаваў капітан Раманаў.

— А ты радуйся за тых, хто страляў. Аднаасобнік знайшоўся. Паказвай абарону. Я пагляджу, што ты тут заслужыў,— не то пажартаваў, не то папярэдзіў камбат.

Карповіч з Раманавым ішлі следам.

— Парадак у цябе тут,— скупа пахваліў Карповіча Раманаў.— Нядрэнныя ў цябе салдаты.

— Талковыя,— згадзіўся Карповіч. Пахвала Раманава прыдала крыху ўпэўненасці ў самім сабе і гаварлівасці.— Толькі ўсё гладка не сходзіцца. Сёння аднаго стараслужачага звязалі на пасту.

— Як звязалі?

— Бэтээр тут нейкі круціўся. Мабыць, разведчыкі.

— Каго звязалі?

— Рустамава.

— Зараз жа сюды Рустамава! Калі гэта было?

— Перад выездам на стральбу.

— Чаму мне не далажылі? Ладна, за гэта я ў вас яшчэ спытаюся! Рустамава сюды!

Капітан Раманаў так хутка задаваў пытанні, так устрывожыўся, што Карповіч адчуў сваю віну.

— Я не думаў, таварыш капітан...

— Цяпер позна думаць. Часу мала засталося.

Камандзір роты дагнаў камбата, і пакуль Карповіч, знарок не спяшаючыся, падышоў да камандзіраў, камбат гаварыў злосна, а капітан Раманаў толькі паўтараў кароткія: «Не, таварыш маёр!». «Так точна». «Вінаваты».

Потым абодва нахіліліся над картаю, капітан Раманаў пачаў нешта тлумачыць камбату. Той потым нешта загадаў камандзіру роты, а сам, на хаду зашпільваючы сумку і не звяртаючы ўвагі на Карповіча, пашыбаваў да бронетранспарцёра.

— Ідзіце сюды, таварыш лейтэнант!

Капітан Раманаў быў стрыманы і карэктны, быццам Карповіч ва ўсёй гэтай гісторыі быў ні пры чым.

— Зараз пакідаеце на пазіцыі ўзвода чалавек трохчатырох змысных салдат. Яны павінны паказвацца ў розных месцах, быццам у траншэях цэлы ўзвод. Сам узвод і машыны пераводзіце за лагчыну, на той парослы кусцікамі ўзгорачак,— капітан паказаў улева ад пазіцыі.

— Я ж гаварыў: на чорта было капаць тут!

— Я добра памятаю, што вы мне гаварылі! На вашым месцы цяпер лепш маўчаць. Я пакуль што не пытаюся, чаму мне не дакладзена, што ваша сістэма абароны разведана праціўнікам, з-за чаго пастаўлена пад удар выкананне баявое задачы батальёнам!

Раманаў паглядзеў на Карповіча строгім і халодным позіркам.

— Каб выратаваць сябе і батальён, лепш пастарайЦеся дакладна выканаць тое, што я вам загадаю. Паўтараю: пакуль не развіднела — заняць вышыню злева, замаскіравацца. Самае галоўнае цяпер — успець замаскіравацца. На выпадак удачы: агонь пачынаць, калі наступаючыя падставяць вам фланг. Я дам сігнал на адкрыццё агню.

— Ёсць, таварыш капітан!

— Выконвайце. Разбірацца будзем пасля.

Толькі калі капітан адышоўся, Карповіч падумаў: а што 6 было, каб зусім нічога не далажыў пра здарэнне з Рустамавым? Ён яшчэ не разумеў, што здарылася, але адчуваў — нешта сур'ёзнае. Але ж факт і тое, што Карповіч сказаў праўду — марна салдаты гэтулькі зямлі перакапалі.

РАЗДЗЕЛ 11

Машыны нячутна адышлі да лесу, па ўзлеску паспрабавалі зайсці на вышыню, але за ёю, аказалася, цёк невялічкі крынічны ручаёк. На карце на яго і ўвагі не звернеш. А на самай справе крыніцы так размылі і забалоцілі лагчыну, што з машынамі не паткнешся.

3-за гэтага давялося машыны выводзіць на вышыню па полі, спадзеючыся толькі на тое, што непрыяцель не заўважыць гэтага. Цяпер, калі пачалася перадыслакацыя, павольны ранішні досвітак здаўся вельмі кароткім і імклівым.

Ды і кусцікі на вышыні, якія здаваліся здалёку густымі і высокімі, былі рэдзенькія і маленькія. У іх з горам папалам магла прытаіцца пяхота, а машыны схаваць было немагчыма.

Карповіч успомніў той позірк капітана Раманава на яго і падумаў, што не выканаць загад нельга.

Карповіч з сумам паглядзеў на сваю першую вышыню, дзе столькі ўкладзена работы, дзе цяпер нічога нельга заўважыць і самому.

Ён прыняў адзінае на яго погляд правільнае рашэнне: пяхоце загадаў замаскіравацца, катэгарычна забараніў уставаць і перапаўзаць з месца на месца.

Машыны загадаў адвесці на другі схіл вышыні, замаскіраваць галінкамі і не рухацца без ягонае каманды. Але з-за гэтага ўзвод пазбаўляўся магутнае агнявое падтрымкі, якую маглі даць машыны.

Мабыць, недзе пераваліўся з-за небакраю, слізгануў па зямлі першы сонечны прамень. У лагчыне ля самае зямлі, быццам вадкасць, заварушыўся туман. I ў полі над кусцікамі мясцінамі слаба паплылі кволыя пасмачкі — нібы пара над зваранаю бульбаю. Прыкметны гэтыя пасмачкі былі, калі глядзець на іх, лежачы на зямлі. Усё роўна як ціхенькім, незаўважным агеньчыкам выгарала і слабенька дымілася высахлая восеньская трава.

Карповіч з ног да галавы вымак ад расы, пакуль сам праверыў, як замаскіраваўся ўзвод.