Сочинения. Том 4 - Гален Клавдий

8.7.4. πηγὴν µὲν οὖν πάνυ καλῶς εἶπεν· οὐ γὰρ ἐκ παρατρίψεως τοῦ κατὰ τὰς ἀρτηρίας πνεύµατος ἡ θερµασία γεννᾶται κατὰ τὰ τῶν ζῴων σώµατα, καθάπερ ἐκτὸς ἐπὶ λίθων τε καὶ ξύλων, ἀλλ’ ἔµπαλιν ὑπὸ τῆς συµφύτου θερµασίας αἱ κινήσεις αὐτῶν γίνονται.

8.7.5. ὅταν οὖν ψυχθῇ τὸ σῶµα διὰ κρύος ἢ φάρµακον, [ἢ] οὐδενὸς τῶν ἄλλων ἀπολλυµένου τῶν κατ’ αὐτό, παύονται µὲν αὐτίκα καὶ αἱ τῶν ἀρτηριῶν κινήσεις <καὶ> αἱ κατὰ τὰ νεῦρα καὶ <τοὺς> µῦς.

8.7.6. οὐ µὴν πυρός γε πηγήν, ἀλλὰ µᾶλλον ἐµφύτου θερµοῦ βέλτιον ἦν εἰρῆσθαι κατὰ τὰ σώµατα ἡµῶν, ὡς ῾Ιπποκράτης ὀνοµάζει διὰ παντός· εἴπερ γὰρ ὑπὸ πυρὸς ἡ πέψις γίγνεται τῶν σιτίων ἥ τ’ ἀνάδοσις ἥ θ’ αἱµάτωσις ἥ τε θρέψις, ἄµεινον ἂν ἐπὶ τῶν πυρεττόντων ὀξέως ἐφαίνετο ταῦτα ἐπιτελούµενα.

8.7.7. τὸ δ’ ἔµφυτον θερµὸν εὔκρατόν ἐστι κατὰ µὲν οὐσίαν ἐν αἵµατι καὶ πνεύµατι τὴν ὕπαρξιν ἔχον µάλιστα, κατὰ δὲ ποιότητα µικτὸν ὂν εὐκράτως ἐκ θερµότητός τε καὶ ψυχρότητος.

8.7.8. ἀσφαλέστερον οὖν ὁ ῾Ιπποκράτης ἔφη “τὰ αὐξανόµενα πλεῖστον ἔχει τὸ ἔµφυτον θερµόν· πλείστης οὖν δεῖται τροφῆς, εἰ δὲ µή, τὸ σῶµα ἀναλίσκεται. γέρουσι δ’ ὀλίγον τὸ θερµόν· διὰ τοῦτ’ ἄρα ὀλίγων ὑπεκκαυµάτων δέονται, ὑπὸ πολλῶν µὲν γὰρ ἀποσβέννυνται. διὰ τοῦτο καὶ οἱ πυρετοὶ τοῖσι γέρουσιν οὐχ ὁµοίως ὀξέες, ψυχρὸν γὰρ τὸ σῶµα.”

8.7.9. κατὰ τοῦτον οὖν τὸν λόγον κἀν τῷ Περὶ φύσεως ἀνθρώπου τῇ πρώτῃ τῶν ἡλικιῶν τὸν ἄνθρωπον ἔφη θερµότατον ὑπάρχειν ἑαυτοῦ, καθάπερ ψυχρότατον ἐν τῇ τοῦ γήρως ἐσχάτῃ· οὐχ ἁπλῶς θερµότατον, ὥσπερ ἐν τοῖς καύσοις πυρε-τοῖς, ἀλλὰ τῷ ἐµφύτῳ θερµῷ θερµότατον εἶπεν εἶναι τὸ γεγεννηµένον ἄρτι παιδίον τῇ οὐσίᾳ.

8.7.10. διὰ τοῦτ’ οὖν ἐν ἀφορισµοῖς πρῶτον µὲν ἔφη “τὰ αὐξανόµενα πλεῖστον ἔχει τὸ ἔµφυτον θερµόν”

8.7.11. (ἀλλὰ τοῦτον µὲν ἤδη προὔγραψα τὸν ἀφορισµόν)· ἄλλον δ’ ὁµολογοῦντα αὐτῷ γράφει κατὰ λέξιν οὕτως· “αἱ κοιλίαι χειµῶνος καὶ ἦρος θερµόταται φύσει καὶ ὕπνοι µακρότατοι. ἐν ταύτῃσιν οὖν τῇσιν ὥρῃσι καὶ τὰ προσάρµατα πλείω δοτέον· καὶ γὰρ τὸ ἔµφυτον θερµὸν πολύ. τροφῆς οὖν πλείονος δεῖται· σηµεῖον αἱ ἡλικίαι καὶ οἱ ἀθληταί.”

8.7.12. τὸ ἔµφυτον θερµὸν ἔφη πλεῖστον εἶναι χειµῶνος, οὐ τὸ ἐπίκτητον ὃ τοῦ θέρους πλεονάζει.

8.7.13. µηκύνειν δ’ οὐ χρὴ περὶ τῆς γνώµης αὐτοῦ κατὰ τόνδε τὸν λόγον, τοὺς µὲν ἀφορισµοὺς ἐξηγησαµένου µου δι’ ὑποµνηµάτων ἑπτά, βιβλίον δ’ ἄλλο γεγραφότος πρὸς τοῦ Κοΐντου µαθητὴν Λύκον, ὃς οὐ νοήσας ὁποῖόν τι τὸ ἔµφυτον θερµὸν ὁ ῾Ιπποκράτης βούλεται, ἀντεῖπε πρὸς τοὺς εἰρηµένους ἀρτίως ἀφορισµούς.

8.7.14. Nῦν οὖν ἀρκέσει τὰς τοῦ Πλάτωνος παραγράψαι ῥήσεις ἃς ἐν τῷ περὶ τροφῆς ἀναδόσεως λόγῳ κατὰ τὸν Τίµαιον ἔγραψεν· ἄρχεται δ’ αὐτῶν ὧδε·

8.7.15. “τὸ ἐντεῦθεν ἤδη τὴν ὑδραγωγίαν παρεσκεύασαν τρόπῳ τινὶ τοιῷδε, ὃν κατοψόµεθα ῥᾷον προδιοµολογησάµενοι τὸ τοιόνδε, ὅτι πάντα ὅσα ἐξ ἐλαττόνων συνίσταται στέγει τὰ µείζω, τὰ δ’ ἐκ µειζόνων τὰ σµικρότερα οὐ δύναται, πῦρ δὲ πάντων µερῶν µικροµερέστερον, ὅθεν δι’ ὕδατος καὶ γῆς, ἀέρος καὶ ὅσα ἐκ τούτων συνίσταται διαχωρεῖ[ν] καὶ στέγειν οὐδὲν αὐτὸ δύναται.

8.7.16. ταὐτὸν δὴ καὶ περὶ τῆς παρ’ ἡµῖν κοιλίας διανοητέον, ὅτι σιτία µὲν καὶ ποτὰ ὅταν εἰς αὐτὴν ἐµπέσῃ, στέγει, πνεῦµα δὲ καὶ πῦρ σµικροµερέστερα ὄντα τῆς αὑτῆς ξυστάσεως οὐ δύναται.

8.7.17. τούτοις οὖν κατεχρήσατο θεὸς εἰς τὴν ἐκ τῆς κοιλίας ἐπὶ τὰς φλέβας ὑδρείαν, πλέγµα ἐξ ἀέρος καὶ πυρὸς [ὧν] οἷον οἱ κύρτοι ξυνυφηνάµενος.”

8.7.18. τὸ µὲν οὖν ἀέρι καὶ πυρὶ χρῆσθαι τὴν φύσιν πρὸς πέψιν τροφῆς αἱµάτωσίν τε καὶ ἀνάδοσιν ὀρθῶς εἴρηται· τὸ δ’ ἐξ αὐτῶν πλέγµα γεγονέναι καὶ µὴ δι’ ὅλων κρᾶσιν οὐκέτ’ ἐπαινῶ, καθάπερ οὐδὲ τὸ πῦρ ὀνοµάζειν αὐτόν, ἐνόν, ὡς ῾Ιπποκράτης, ἔµφυτον θερµόν.

8.7.19. ἀλλ’ ἔοικεν οὕτω καλεῖν ἀναµιµνήσκειν ἡµᾶς βουλόµενος ὅτι διὰ τὴν τοῦ πυρὸς µίξιν ἐν τοῖς ἄλλοις στοιχείοις ἡ πρὸς τὰ ἐκτὸς ἐκ τοῦ βάθους φορὰ γίγνεται τῆς κατὰ τὸ σῶµα θερµασίας.

8.7.20. φαίνεται γοῦν ποτε καὶ µεταλαµβάνων αὐτὸς εἰς τὴν τοῦ θερµοῦ προσηγορίαν τὸ τοῦ πυρὸς ὄνοµα, καθάπερ καὶ κατὰ τήνδε τὴν ῥῆσιν· “τὸ θερµὸν δὴ κατὰ φύσιν εἰς τὴν ἑαυτοῦ χώραν ἔξω πρὸς τὸ συγγενὲς ὁµολογητέον ἰέναι.”

8.7.21. τούτοις δ’ ὁµολογεῖ καὶ τάδε· “καὶ διὰ ταῦτα δὴ καθ’ ὅλον τὸ σῶµα ἅπασι τοῖς ζῴοις τὰ τῆς τροφῆς νάµατα οὕτως ἐπίρρυτα γεγονέναι.

8.7.22. νεότµητα δὲ καὶ ἀπὸ ξυγγενῶν ὄντα τὰ µὲν καρπῶν, τὰ δὲ χλόης, ἃ ὁ θεὸς ἐπ’ αὐτὸ τοῦτο ἡµῖν ἐφύτευσεν εἶναι τροφήν, παντοδαπὰ µὲν χρώµατα ἴσχει διὰ τὴν σύµµιξιν· ἡ δ’ ἐρυθρὰ πλείστη περὶ αὐτὰ χρόα διαθεῖ τῆς τοῦ πυρὸς τοµῆς τε καὶ ἐξοµόρξεως ἐν ὑγρῷ δεδηµιουργηµένης φύσεως. ὅθεν τὸ κατὰ τὸ σῶµα ῥέον τὸ χρῶµα ἔσχεν οἵαν ὄψιν διεληλύθαµεν, ὃ καὶ καλοῦµεν αἷµα.”

8.7.23. τὴν ἐρυθρὰν χρόαν γεννᾶσθαί φησιν ἐν τῷ αἵµατι διὰ τὴν τοῦ πυρὸς ἐξόµορξιν, ὅπερ ἐστὶν οἷον ἐναπόθεσις τῆς αὐτοῦ ποιότητός τε καὶ δυνάµεως· ὥστ’ ἐκ κράσεως τοῦ τε πυρώδους στοιχείου καὶ τῆς δεξαµένης ὑγρότητος αὐτὸ γεννᾶσθαί φησι τὸ αἷµα.

8.7.24. τῆς δ’ ὑγρότητος οὐκ ἀκριβοῦς ὕδατος οὔσης, ἀλλά τι καὶ γεῶδες ἐχούσης, ὡς δηλοῖ τὸ πάχος αὐτῆς, ἐξ ἁπάντων ἐγεννήθη τὸ αἷµα προσλαµβάνον ἐξ ἀνάγκης τι καὶ τῆς ἀερώδους οὐσίας, ὡς ἐν ἑτέροις δέδεικται.

8.7.25. Φαίνεται τοιγαροῦν κἀν τούτοις ὁ Πλάτων ἑπόµενος τῷ ῾Ιπποκράτει. τὸ γὰρ ἔµφυτον θερµὸν αἴτιον εἶναί φησι τῆς τε κατὰ τὴν γαστέρα πέψεως τῶν σιτίων καὶ τῆς ἐντεῦθεν εἰς ἧπάρ τε καὶ φλέβας ἀναδόσεως καὶ προσέτι τῆς αἱµατώσεως καὶ τῆς εἰς ὅλον τὸ σῶµα φορᾶς τε καὶ πέψεως.

8.8.1. ᾿Εν µέντοι τῇ περὶ ἀναπνοῆς δόξῃ διηνέχθη πρὸς αὐτὸν οὐ σµικρά, πρῶτον µὲν τῷ διαπνοῆς µᾶλλον αἰτίαν εἰπεῖν οὐκ ἀναπνοῆς, εἶτ’ οὐδὲ ταύτης ἀµέµπτως.

8.8.2. ἀναιρεῖ γὰρ ὁλκὴν ᾗ πρὸς πολλὰ τῶν φυσικῶν ἔργων ὁ ῾Ιπποκράτης χρῆται. διὰ τοῦτ’ ἠναγκάσθη τῶν ἐνεργειῶν ἐνίας οὐκ ἄνευ τῆς ὁλκῆς γιγνοµένας εἰς περίωσιν ἀναφέρειν.

8.8.3. ὁποῖον µὲν οὖν τι <τὸ> τῆς ὁλκῆς ἐστιν, ἔνεστί σοι µαθεῖν αὐλίσκου τὸ µὲν ἕτερον στόµιον εἰς ὕδωρ καθέντι, τὸ δὲ ἕτερον περιλαβόντι τοῖς χείλεσιν. ἕλκοντι γὰρ καὶ µυζῶντι διὰ τῶν χειλέων τὸν ἐκ τοῦ αὐλίσκου ἀέρα συνακολουθήσει τὸ ὕδωρ.

8.8.4. οὕτως δὲ καὶ τὰ παιδία τῇ περιθέσει τῶν χειλέων ἔκ τε τῶν τιτθῶν ἕλκει τὸ γάλα κἀκ τῶν βοµβυλιῶν τὸ περιεχόµενον ἐν αὐτοῖς ὑγρόν.

8.8.5. ἀλλὰ καὶ αἱ τῶν χαλκέων φῦσαι διαστελλόµεναι τὸν ἔξωθεν ἀέρα διὰ τῶν προσκειµένων αὐταῖς αὐλίσκων ἕλκουσιν ἐκπληρώσοντα τὴν διαστολήν.

8.8.6. ὁµοίως δὲ καὶ τοῖς ζῴοις ὁ θώραξ διαστελλόµενος ἕλκει διὰ τῆς τραχείας