Казкi (на белорусском языке) - Ганс Андерсен

З кожным днём прынц усё больш i больш адчуваў замiлаванасць да русалачкi, але ён любiў яе толькi як прыгожае, добрае дзiця, ажанiцца ж з ёю i зрабiць яе прынцэсай яму i ў галаву не прыходзiла, а мiж тым ёй патрэбна было стаць яго жонкай, iнакш, калi б ён аддаў сваё сэрца i руку другой, русалачка стала б пенай марской.

"Цi любiш ты мяне больш за ўсiх на свеце?" - здавалася, пыталiся русалаччыны вочы, калi прынц абдымаў яе i цалаваў у лоб.

- Так, я люблю цябе! - гаварыў прынц. - У цябе добрае сэрца, ты адданая мне больш за ўсiх i падобная на маладую дзяўчыну, якую я бачыў аднойчы i, напэўна, болей ужо не ўбачу! Я плыў на караблi, карабель патануў, хвалi выкiнулi мяне на бераг паблiзу нейкага храма, дзе служаць богу маладыя дзяўчаты; самая малодшая з iх знайшла мяне на беразе i выратавала мне жыццё; я бачыў яе ўсяго два разы, але толькi яе адну ў цэлым свеце мог бы я пакахаць! Ты падобная на яе i амаль выцеснiла з майго сэрца яе вобраз. Яна належыць святому храму, i вось мая шчаслiвая зорка паслала мне цябе; нiколi я не расстануся з табой!

"На жаль, ён не ведае, што гэта я выратавала яму жыццё! - думала русалачка. - Я вынесла яго з хваляў марскiх на бераг i паклала ў гаi, каля храма, а сама схавалася ў марской пене i глядзела, цi не прыйдзе хто-небудзь да яго на дапамогу. Я бачыла гэтую прыгожую дзяўчыну, якую ён любiць больш за мяне! - I русалачка глыбока ўздыхала, плакаць яна не магла. - Але тая дзяўчына належыць храму, нiколi не вернецца! Я ж знаходжуся каля яго, бачу яго кожны дзень, магу служыць яму, любiць яго, аддаць за яго жыццё!"

Але вось пачалi пагаворваць, што прынц жэнiцца з чароўнай дачкой суседняга караля i таму рыхтуе свой раскошны карабель у плаванне. Прынц паедзе да суседняга караля быццам бы для таго, каб пазнаёмiцца,з яго краiнай, а на самай жа справе, каб пабачыць прынцэсу; з iм едзе вялiкая свiта. Русалачка на ўсе гэтыя размовы толькi кiвала галавой i смяялася - яна ж лепш за ўсiх ведала прынцавы думкi.

- Я павiнен ехаць, - казаў ён ёй. - Мне трэба пабачыць вельмi прыгожую прынцэсу; гэтага патрабуюць мае бацькi, але яны не будуць прымушаць мяне жанiцца з ёю, а я нiколi не пакахаю яе! Яна ж не падобная на тую прыгажуню, на якую падобная ты. Калi ж мне давядзецца нарэшце выбраць сабе нявесту, дык я лепш выберу цябе, мой нямы знайдыш з гаваркiмi вачыма!

I ён цалаваў яе ружовыя вусны, забаўляўся з яе доўгiмi валасамi i клаў сваю галаву на яе грудзi, дзе бiлася сэрца, якое так хацела чалавечага шчасця i кахання.

- Ты ж не баiшся мора, мая нямая малышка? - казаў ён, калi яны ўжо стаялi на караблi, якi павiнен быў адвезцi iх у краiну суседняга караля.

I прынц пачаў расказваць ёй пра буру i пра штыль, пра дзiўную рыбу, што жыве на глыбiнi, i пра тое, што бачылi там нырцы, а яна ж лепш за ўсiх ведала, што ёсць на марскiм дне.

Яснай месячнай ноччу, калi ўсе, акрамя рулявога, спалi, яна села каля самага борта i пачала глядзець у празрыстыя хвалi, i ёй падалося, што яна бачыць бацькоўскi палац; старая бабуля ў сярэбранай кароне стаяла на вышцы i глядзела праз хвалiстыя струменi вады на кiль карабля. Потым на паверхню мора ўсплылi яе сёстры; яны журботна глядзелi на яе i працягвалi да яе свае белыя рукi, а яна кiўнула iм галавой, усмiхнулася i хацела расказаць аб тым, як ёй добра тут, але да яе падышоў карабельны юнга, i сёстры нырнулi ў ваду, а юнга падумаў, што гэта мiльганула ў хвалях белая марская пена.

Ранiцай карабель увайшоў у гавань прыгожай сталiцы суседняга каралеўства. У горадзе зазванiлi ў званы, з высокiх вежаў пачулiся гукi рагоў; на пляцах стаялi палкi салдат з блiскучымi штыкамi i трапяткiмi сцягамi. Пачалося свята, балi iшлi за балямi, але прынцэсы яшчэ не было - яна выхоўвалася дзесьцi далёка ў манастыры, куды яе аддалi навучацца каралеўскай дабрадзейнасцi. Нарэшце прыехала i яна.

Русалачка прагна глядзела на яе i не магла не прызнаць, што больш мiлага i больш прыгожага твару яна яшчэ не бачыла. Скура на твары прынцэсы была такая пяшчотная, празрыстая, а з-за доўгiх цёмных веек усмiхалiся сiнiя лагодныя вочы.

- Гэта ты! - усклiкнуў прынц. - Ты выратавала мне жыццё, калi я напаўмёртвы ляжаў на беразе мора!

I ён моцна прытулiў да сэрца сваю пачырванелую нявесту.

- Ах, якi я шчаслiвы! - сказаў ён русалачцы. - Тое, аб чым я не адважваўся i марыць, збылося. Ты парадуешся майму шчасцю, ты ж так любiш мяне.

Русалачка пацалавала яму руку, а сэрца яе, здавалася, вось-вось разарвецца ад болю: яго вяселле павiнна было забiць яе, ператварыць у марскую пену.

У той жа вечар прынц з маладой жонкай адплывалi на радзiму прынца; гарматы стралялi, сцягi развiвалiся, на палубе быў расстаўлены шацёр з золата i пурпура, засланы мяккiмi падушкамi; у шатры яны праводзiлi гэтую цiхую, халаднаватую ноч.

Ветразi напялiся ад ветру, карабель лёгка i плаўна рушыў па хвалях у адкрытае мора.

Як толькi сцямнела, на караблi запалiлiся рознакаляровыя лiхтарыкi, а матросы пачалi весела скакаць на палубе. Русалачка прыгадала, як яна ўпершыню паднялася на паверхню мора i ўбачыла такую ж весялосць на караблi. I вось яна паплыла ў хуткiм паветраным танцы, нiбы ластаўка, за якою гонiцца каршун. Усе былi ў захапленнi: нiколi яшчэ не танцавала яна так прыгожа! Яе пяшчотныя ножкi рэзала як нажамi, але гэтага болю яна не адчувала - сэрцу яе было яшчэ балючэй. Яна ведала, што адзiн толькi вечар засталося ёй пабыць з тым, дзеля каго яна пакiнула родных i бацькоўскi дом, аддала свой цудоўны голас i цярпела невыносныя пакуты, пра якiя прынц i не здагадваўся. Толькi адну ноч заставалася ёй дыхаць адным паветрам з iм, бачыць сiняе мора i зорнае неба, а там настане для яе вечная ноч, без думак, без сноў. Далёка за поўнач працягвалiся на караблi танцы i музыка, i русалачка смяялася i танцавала са смяротнай пакутай на сэрцы; а прынц цалаваў прыгажуню жонку, а яна забаўлялася з яго чорнымi кучарамi; нарэшце поплеч яны пайшлi ў свой раскошны шацёр.

На караблi ўсё сцiхла, толькi рулявы застаўся каля руля. Русалачка абаперлася на парэнчы i, павярнуўшыся тварам да ўсходу, пачала чакаць першага сонечнага промня, якi, яна ведала, павiнен быў забiць яе. I раптам яна ўбачыла, як з мора паднялiся яе сёстры; яны былi бледныя, як i яна, але iх доўгiя пышныя валасы не развявалiся больш на ветры - яны былi абрэзаны.

- Мы аддалi нашы валасы ведзьме, каб яна дапамагла нам выратаваць цябе ад смерцi! А яна дала нам вось гэты нож - бачыш, якi ён востры? Раней чым узыдзе сонца, ты павiнна ўсадзiць яго ў сэрца прынца, i калi цёплая кроў яго пырсне табе на ногi, яны зноў зрастуцца ў рыбiн хвост i ты зноў станеш русалкай, спусцiшся да нас у мора i пражывеш свае трыста гадоў, перш чым ператворышся ў салёную марскую пену. Але спяшайся! Цi ён, цi ты - адзiн з вас павiнен памерцi да ўсходу сонца. Забi прынца i вярнiся да нас! Спяшайся. Бачыш, на небе паказалася чырвоная палоска? Хутка ўзыдзе сонца, i ты памрэш!

З гэтымi словамi яны глыбока ўздыхнулi i апусцiлiся ў мора.

Русалачка прыўзняла пурпуровую фiранку шатра i ўбачыла, што галоўка маладой жонкi ляжыць на грудзях прынца. Русалачка нахiлiлася i пацалавала яго ў прыгожы лоб, паглядзела ў неба, дзе разгараўся золак, потым паглядзела на востры нож i зноў зiрнула на прынца, якi ў сне назваў iмя сваёй жонкi - яна адна была ў яго думках! - i нож задрыжаў у русалачкiных руках. Яшчэ хвiлiна i яна кiнула яго ў хвалi, i яны пачырванелi, нiбы на тым месцы, дзе ён упаў, з мора выступiлi кроплi крывi.

Апошнi раз зiрнула яна на прынца паўзгаслым позiркам, кiнулася з карабля ў мора i адчула, як цела яе расплываецца пенай.

Над морам узышло сонца, промнi яго лагодна сагравалi змярцвела-халодную марскую пену, i русалачка не адчувала смерцi; яна бачыла яснае сонца i нейкiя празрыстыя, дзiўныя стварэннi, якiя сотнямi ляталi над ёю. Яна бачыла праз iх белыя ветразi карабля i ружовыя аблокi ў небе; голас iх гучаў як музыка, але такая ўзвышаная, што чалавечае вуха не пачула б яе, гэтак жа, як чалавечыя вочы не бачылi самi сябе. У iх не было крылаў, але яны ляталi ў паветры, лёгкiя i празрыстыя. Русалачка заўважыла, што i яна стала такой жа, адарваўшыся ад марской пены.

- Да каго я iду? - запытала яна, падымаючыся ў паветры, i яе голас гучаў такою ж дзiўнаю музыкай.

- Да дачок паветра! - адказалi ёй паветраныя стварэннi. - Мы лятаем усюды i ўсiм iмкнемся прыносiць радасць. У гарачых краiнах, дзе людзi гiнуць ад спякотнага, зачумленага паветра, мы навяваем прахалоду. Мы распаўсюджваем у паветры прыемны пах кветак i нясём людзям здароўе i радасць... Паляцелi з намi ў завоблачны свет! Там ты знойдзеш любоў i шчасце, якiх не знайшла на зямлi.

I русалачка працягнула свае празрыстыя рукi да сонца i ўпершыню адчула ў сябе на вачах слёзы.

На караблi за гэты час усё зноў ажыло, i русалачка ўбачыла, як прынц з маладой жонкай шукаюць яе. Журботна глядзелi яны на шумлiвую марскую пену, нiбы ведалi, што русалачка кiнулася ў хвалi. Нябачная, пацалавала русалачка прыгажуню ў лоб, усмiхнулася прынцу i паляцела разам з iншымi дзецьмi паветра да ружовых аблокаў, якiя плавалi ў небе.

СТОЙКI АЛАВЯНЫ САЛДАЦIК

Жылi-былi дваццаць пяць алавяных салдацiкаў. Усе яны былi сынамi адной мацi - старой алавянай лыжкi, - i, значыць, даводзiлiся адзiн аднаму роднымi братамi. Былi яны прыгажуны пiсаныя: стрэльба на плячы, галава прама, чырвоны з сiнiм мундзiр - ну, прыгажосць што за салдаты!