Казкi (на белорусском языке) - Ганс Андерсен

Нарэшце сонейка зноў прыгрэла зямлю сваiмi цёплымi промнямi. Зазвiнелi жаўрукi ў полi. Вярнулася вясна!

Качаня вылезла з чароту, дзе яно хавалася ўсю зiму, узмахнула крыламi i паляцела. Крылы яго цяпер былi куды мацнейшыя, чым раней, яны зашумелi i ўзнялi яго над зямлёй. Не паспела яно апамятацца, як даляцела ўжо да вялiкага саду. Яблынi стаялi ўсе ў квеценi, духмяны бэз схiляў свае доўгiя зялёныя галiны над звiлiстым каналам. Ах, як тут было добра, як пахла вясной!

I раптам з гушчару чароту выплылi тры цудоўныя белыя лебедзi. Яны плылi так лёгка i плаўна, быццам слiзгацелi па вадзе. Качаня пазнала гэтых цудоўных птушак, i яго ахапiла нейкая незразумелая журба.

"Палячу да iх, да гэтых велiчных птушак. Яны, напэўна, задзяўбуць мяне да смерцi за тое, што я, такое брыдкае, асмельваюся наблiзiцца да iх. Але ўсё роўна! Лепш загiнуць ад iхнiх удараў, чым трываць шчыпанне качак i курэй, штуршкi птушнiцы ды трываць холад i голад зiмою!"

I яно апусцiлася на ваду i паплыло насустрач цудоўным лебедзям, а лебедзi, згледзеўшы яго, замахалi крыламi i паплылi проста да яго.

- Забiце мяне! - сказала брыдкае качаня i нiзка схiлiла галаву.

I раптам у чыстай, як люстэрка, вадзе яно ўбачыла сваё ўласнае адлюстраванне. Яно было ўжо не брыдкiм цёмна-шэрым качанём, а прыгожым белым лебедзем!

Зараз качаня было нават рада, што перанесла столькi гора i бед. Яно шмат выцерпела i таму магло лепш ацанiць сваё шчасце. А вялiкiя лебедзi плавалi наўкол i гладзiлi яго сваiмi дзюбамi.

У гэты час у сад прыбеглi дзецi. Яны сталi кiдаць лебедзям кавалкi хлеба i зерне, а самы малодшы з iх закрычаў:

- Новы прыляцеў! Новы прыляцеў!

I ўсе астатнiя падхапiлi:

- Так, новы, новы!

Дзецi пляскалi ў ладкi i скакалi ад радасцi. Потым яны пабеглi за бацькам з мацi i зноў сталi кiдаць у ваду кавалкi хлеба i пiрожнага.

I дзецi i дарослыя казалi:

- Новы лебедзь лепшы за ўсiх! Ён такi прыгожы i малады!

I старыя лебедзi схiлiлi перад iм галовы. А ён зусiм збянтэжыўся i схаваў галаву пад крыло, сам не ведаючы навошта. Ён успомнiў той час, калi ўсе смяялiся з яго i гналi прэч. Але ўсё гэта было ў мiнулым. Цяпер людзi кажуць, што ён самы цудоўны сярод цудоўных лебедзяў. Бэз схiляе да яго ў ваду духмяныя галiны, а сонейка лашчыць сваiмi цёплымi промнямi... I вось крылы яго зашумелi, стройная шыя выпрасталася, а з грудзей вырваўся радасны крык:

- Не, пра такое шчасце я i не марыў, калi быў яшчэ брыдкiм качанём!

СВIННЯ-СКАРБОНКА

Ну i шмат жа цацак было ў дзiцячым пакоi - проста не злiчыць! А высока над iмi, на шафе, стаяла скарбонка - глiняная свiння. У спiне ў яе, як i належыць, была прарэзана шчылiна для манет. Спачатку гэтая шчылiна была вузенькая, але потым яе трошкi пашырылi ножыкам-сцiзорыкам, каб у яе пралазiлi i буйныя срэбныя манеты. Дзве такiя манеты ляжалi ўжо на дне ейнага жыватка, а пра дробязь i казаць ужо няма чаго. Драбязой свiння была, як той казаў, бiтком набiтая, нават i дзынкнуць не магла. Куды ж болей? Нi адна свiння з грашыма не магла б пажадаць лепшай долi. Да таго ж яна яшчэ займала вельмi высокае становiшча: стаяла на шафе ды пазiрала на ўсiх зверху ўнiз. Яна ведала, што грошай у яе па горла i, варта толькi пажадаць, яна можа набыць усе цацкi, што ляжаць i стаяць унiзе. А ўсведамляць гэта даволi прыемна, ва ўсялякiм разе свiннi.

Цацкi ведалi, чаго вартая свiння i што яна пра сябе думае, але не гаварылi аб гэтым. Ды й навошта? Яны i без таго знаходзiлi аб чым пабалбатаць.

Аднаго разу, калi ў дзiцячай нiкога не было, з напаўадчыненай шуфляды выглянула вялiкая лялька. Яна была ўжо не дужа маладая, не раз губляла галаву, i таму шыя ў яе была падклееная. Лялька паглядзела направа, налева ды сказала:

- Давайце гуляць у людзей. Ад дакукi i гэта няблага.

- Давайце, давайце! - закрычалi ўсе i замiтусiлiся ў сваiх каробках i шуфлядах.

Нават карцiны i тыя закiвалiся на сценах, хаця iм i не варта было паказваць свой адваротны бок, таму што на iм, як вядома, нiчога не намалявана.

Было ўжо зусiм позна. Прабiла дванаццаць гадзiн. У вокны зазiраў маладзiк i свяцiў на ўсю моц, не патрабуючы за асвятленне анiякае аплаты.

У гульнi ўзялi ўдзел усе лялькi да адзiнай, нават дзiцячая каляска, хаця яна была такая вялiкая ды нязграбная, што яе лiчылi хутчэй за мэблю, чым за цацку.

Але каляска на гэта не крыўдавала.

- Кожнаму - сваё, - казала яна. - Не ўсiм жа быць паважнымi панамi ды забаўляцца з ранiцы да вечара. Трэба некаму i справу рабiць.

Толькi адной свiннi-скарбонцы паслалi запрашальны бiлет. Яе нельга было проста паклiкаць, - яна стаяла так высока над усiмi, што магла i не дачуцца.

Мiж iншым, i на пiсьмовае запрашэнне свiння не зрабiла ласкi адказаць, прыйдзе яна цi не прыйдзе. Ды зрэшты так i не прыйшла. I сапраўды, навошта ёй спускацца да iншых? Хай iншыя патурбуюцца, каб яна ўсё бачыла, не сыходзячы са свайго месца.

Нiчога не паробiш, давялося выканаць ейнае жаданне. Лялечны тэатр паставiлi проста насупраць шафы, сцэнай да свiннi.

Свята вырашылi пачаць з вясёлай сяброўскай гутаркi, потым меркавалася прадстаўленне i, нарэшце, агульнае пiццё гарбаты.

Менавiта з гутаркi i пачалося. Конiк-качалка выказаў некалькi думак аб бягах, скачках ды чыстаце конскай пароды, дзiцячая каляска - аб чыгунцы, аб цягнiках, якiя быццам бы рухаюцца парай, ды аб iншых новаўвядзёнках. Сапраўды, хто ж мог аб гэтым меркаваць, калi не яны... Конiк - аб конях, каляска - аб цягнiках!.. Насценны гадзiннiк разважаў з прычыны палiтыкi-тыкi-тыкi!

Гадзiннiк думаў, што iдзе паперадзе свайго часу, але злыя языкi сцвярджалi, што ён даволi-такi адстае. Бамбукавы кiёк хвалiўся сваiм срэбным каўпачком i жалезным чаравiчкам. Яшчэ б! Ён жа мог лiчыць сябе франтам з галавы да ног! Па ражках канапы моўчкi ляжалi дзве пухленькiя, расшытыя шаўкамi падушачкi. Абедзве былi надта мiленькiя ды надта дурненькiя.

Нарэшце пачалася лялечная камедыя. Лялькi на нiтках прадстаўлялi, а лялькi без нiтак ды iншыя лялькi павiнны былi глядзець i пляскаць у далонi. Тыя ж, у каго не было далоняў, маглi шчоўкаць ды грукаць чым хацелi.

Зрэшты, адзiн порсткi бiзунчык наадрэз адмовiўся шчоўкаць, калi на сцэну выходзяць старыя, пашарпаныя лялькi, i сказаў, што ён шчоўкае толькi маладзенькiм, хораша прыбраным лялечкам.

- Не, па-мойму, калi пляскаць, дык усiм, - заявiў пiстон.

"А мне б толькi свой кут! - думала плявальнiца. - Абы пляваць было ў мяне зручна".

Адным словам, кожны разважаў па-свойму. Камедыя, калi казаць па праўдзе, была нявартая i граша ламанага, але акцёры гралi выдатна. Яны паказвалiся гледачам толькi лепшым сваiм бокам, бо гэты бок быў расфарбаваны. А нiткi ў iх былi такiя доўгiя, што кожная лялька магла граць выдатную ролю, альбо, як кажуць, быць надзвычайнай.

Гледачы былi вельмi расчуленыя. Лялька з падклеенай шыяй да таго размякчэла, што зноў згубiла галаву.

Нават свiння з грашыма i тая ледзь не праслязiлася. Ёй захацелася зрабiць што-небудзь добрае, незвычайнае, - напрыклад, нагадаць у сваiм завяшчаннi лепшага з акцёраў: хай яго пахаваюць побач з ёю, калi надыдзе час...

Карацей кажучы, усе былi вельмi-вельмi задаволеныя. З радасцi нават адмовiлiся ад гарбаты - i добра зрабiлi, бо яе не было. Замест гэтага зноў узялiся балбатаць. Гэта называлася ў iх: "гуляць у людзей". Не тое, каб яны перадражнiвалi людзей цi пасмiхалiся з iх. Не, яны проста старалiся паводзiць сябе "па-людску": кожны думаў пра сябе ды яшчэ пра тое, што скажа аб iм свiння з грашыма.

А свiння, падумаўшы аб сваiм завяшчаннi, ужо не магла думаць нi пра што iншае. "Калi надыдзе час..." Ах, ён заўсёды прыходзiць нечакана-нягадана...

Плясь! Невядома з чаго, свiння раптам звалiлася з шафы i разбiлася ўшчэнт. Манеты i манеткi пакацiлiся на ўсе бакi. Драбяза пры гэтым круцiлася ваўчком, а вялiкiя цяжкiя манеты нетаропка кацiлiся ўздоўж маснiц. Далей за ўсiх кацiлася адна. Ёй вельмi надакучыла ляжаць у цемрадзi без руху i цяпер хацелася павандраваць па белым свеце - iншых паглядзець i сябе паказаць. Што ж, так яно i здарылася: ўсе манеты i манеткi разбрылiся ў розныя бакi, хто куды.

А глiняныя ачарэпкi ад свiннi-скарбонкi вымелi разам са смеццем.

Але ўжо на другi дзень на вярхушцы шафы з'явiлася новая свiння-скарбонка. У жываце ў яе яшчэ не было нiводнай манеткi, i таму, колькi б яе нi трэслi, яна не магла дзынкнуць, - зусiм як тая старая свiння, у якой жывот быў бiтком набiты срэбнымi i меднымi грашыма. А па першым часе i гэтага зусiм дастаткова.

Дастаткова i з вас, даражэнькiя чытачы. Казцы канец.

СУП З КIЛБАСНАЙ ПАЛАЧКI

I. Суп з кiлбаснай палачкi

- Ах, якую вячэру наладзiлi нам учора ў палацы, - хвалiлася сталая мыш малодшай сяброўцы. Тая не трапiла на прыдворнае баляванне. - Я сядзела дваццаць першай ад нашага мышынага цара, а гэта, згадзiся, даволi някепска! I якiх толькi страў не падавалi да стала! Чэрствы хлеб, скурачкi ад кумпяка, сала, кiлбасу, - а пасля зноў усё гэта падносiлi. Ежы было столькi, што кожны з нас, мабыць, па два абеды з'еў! А якi настрой быў у кожнага, як нязмушана гаманiлi, каб ты ведала! Было спакойна i ўтульна. Мы пагрызлi ўсё дарэшты, акрамя кiлбасных палачак, - тых, на якiх кiлбасу смажаць; акурат на гэтых палачках пад канец засяродзiлi ўвагу, i нехта раптам згадаў пра "суп з кiлбаснай палачкi". Выявiлася, што чуць пра гэты суп усе чулi, але пакаштаваць яго, а тым больш прыгатаваць самой - нiкому не даводзiлася. I тады прапанавалi выдатны тост за тую мыш, якая здолее зварыць суп з кiлбаснай палачкi, а значыць, зможа стаць старэйшай у прытулку для бедных! Скажы, сястрыца, цi ж не разумна прыдумалi? А стары машыны цар узняўся са свайго трону i голасна, каб усе чулi, заявiў, што зробiць царыцай тую маладзенькую мыш, якая прыгатуе найсмачнейшы суп з кiлбаснай палачкi. Даў тэрмiну - год i адзiн дзень.